Nieuwe garnalensoort duikt op in de Oosterschelde

In de noordelijke Oosterschelde bij Zierikzee, enkele tientallen meters ten oosten van de Zeelandbrug en op ongeveer vijf meter diepte, ontdekten sportduikers ruim een week geleden één enkel exemplaar van een nieuwe Nederlandse garnalensoort. Hoewel het diertje nog geen twee centimeter groot is en deels in het slib van de Oosterscheldebodem verstopt zat, viel het meteen op door de opvallende, stompe kop en het witte achterlijf met meerdere donkere dwarsbanden. Een patroon dat sterk afwijkt van de andere garnalensoorten die hier leven.

Nog diezelfde avond hebben de vrijwilligers van Stichting ANEMOON de literatuur er op nageplozen en kwamen tot de conclusie dat het Philocheras fasciatus betreft. Voor zover we weten is deze soort nog niet eerder in de Nederlandse kustwateren, Noordzee of Waddenzee aangetroffen. De meeste garnalensoorten bezitten op de voorzijde van de kop een ver uitstekende, naaldvormige en met tanden versierde stekel: het zogenaamde rostrum. Deze soort is echter te herkennen aan een geheel andere vorm van de kop en het rostrum. Bij Philocheras fasciatus is de stekel zeer kort, deze komt niet verder dan ongeveer twee derde van het oog, is aan de voorzijde recht afgeplat en draagt geen tanden. Daardoor ziet de kop er afgestompt uit. Er loopt een karakteristieke, smalle kiel over de lengte van de rug van het borststuk. De vorm van de kiel en het rostrum zijn in het veld, onder water dus, niet met het blote oog te herkennen. En over achterlijf, staart en poten lopen meerdere donkere dwarsbanden. Dat laatste kenmerk is terug te vinden in de wetenschappelijke naam 'fasciatus' wat gebandeerd betekent. Gebaseerd op deze kenmerken stellen wij voor om de soort de Nederlandse naam 'Gebandeerde stompkopgarnaal' te geven.

Van de Nederlandse kust en beperkt tot onze Noordzee zijn nog twee andere Philocheras-soorten bekend: Philocheras bidentatus en Philocheras trispinosus. De laatste draagt de Nederlandse naam driepuntsgarnaaltje en is in onze zilte wateren de meest voorkomende Philocheras-soort. Deze en andere West-Europese Philocheras-soorten hebben een zeer kort rostrum waarvan het uiteinde per soort een karakteristieke vorm heeft. Daardoor hebben ze alle een vergelijkbare, afgestompte kop. De nieuwe soort is mogelijk de eerste Philocheras-garnaal die in de Oosterschelde is aangetroffen.

De Gebandeerde stompkopgarnaal heeft een voorkeur voor ondiepe, slibrijke zeebodems en wordt elders aangetroffen van 5 tot ruim 50 meter diepte. Hier in de Oosterschelde is het dus in zijn karakteristieke leefomgeving aangetroffen. Om zich te beschermen tegen onder andere predatie kan de garnaal zich ingraven in de slibbodem. Dit gedrag is ook bij dit eerste Nederlandse exemplaar waargenomen. Het is een West-Europese soort: het verspreidingsgebied loopt van de Noorse kust langs de Britse eilanden, Belgische Noordzee en de Franse westkust. De soort is ook in de Adriatische en Middellandse Zee aangetroffen.

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON