De Natuurkalender begon in 2001 met het verzamelen van fenologische waarnemingen. Duizenden vrijwilligers en scholieren van GLOBE hebben sindsdien meegedaan en met elk jaar krijgen we beter zicht op de veranderingen die zich in de natuur voordoen. Bij de planten en vlinders zien we heel duidelijk dat de fenologie bepaald wordt door temperatuur. Bij de vogels zijn de weersinvloeden veel minder duidelijk. De eerste drie vogels van De Natuurkalender die zich laten horen zijn de grote bonte specht met zijn roffel, de zanglijster met zijn zang en de vink met de zeer karakteristieke vinkenslag.
Vinkenslag zeer constant
In de onderstaande figuur staat voor elk van deze drie vogels de mediaan van de binnengekomen waarnemingen per jaar weergegeven. De mediaan is de dag waarop de middelste waarneming is doorgegeven. We gebruiken de mediaan omdat hij minder afhankelijk is van extreem vroege of extreem late waarnemingen. De vinkenslag werd de afgelopen 16 jaar gemiddeld op 21 februari gehoord. Het is de meest constante vogel van de drie. Dit is goed te zien aan de rode lijn in de onderstaande figuur. Tussen het vroegste jaar (15 februari 2001) en het laatste jaar (28 februari 2013) zaten maar 13 dagen.
Roffelen grote bonte specht steeds vroeger
Daar waar de vink geen verandering in de tijd laat zien, werd het roffelen van de grote bonte specht in de afgelopen 16 jaar steeds vroeger gehoord. De gemiddelde mediaan lag op 3 februari, maar tussen de laatste waarneming (17 februari 2002) en de vroegste (19 januari 2014) zaten 29 dagen. De afgelopen vijf jaar werd het geroffel 18 dagen eerder gehoord dan gedurende de eerste vijf jaar van De Natuurkalender. Er lijkt niet direct een verband te zijn met de temperatuur.
Zanglijster later
Het heerlijke geluid van de zanglijster lijkt juist steeds later gehoord te worden. We hebben de zanglijster pas vanaf 2004 opgenomen in het Natuurkalenderprogramma. De eerste vijf jaar werd hij gemiddeld op 10 februari gehoord, terwijl hij de afgelopen vijf jaar pas op 19 februari werd gehoord, 9 dagen later.
We hebben tot nu toe nog geen idee waaardoor de verschillen in de trends tussen deze drie vogels veroorzaakt worden. Daarvoor zijn uitgebreidere analyses nodig. Aan de waarnemingen is te zien dat de zanglijster en vink al op diverse plaatsen gehoord worden. Wijzelf hebben deze nog niet gehoord. De zekerheid die we hebben is dat het niet lang meer zal duren voordat ze te horen zijn. Geeft u ook uw eerste waarneming door?
Voor een volledig overzicht van de ontwikkelingen in de natuur in februari die u aan De Natuurkalender door kunt geven kunt u hier terecht. U kunt ook gelijk uw waarneming doorgeven: anoniem of met uw eigen Nature Today account. Bij voorbaat dank. Heeft u nog geen Nature Today account? Dan kunt u zich hier registreren. U kunt dan ook aangeven of en hoe vaak per week u de emailnieuwsbrief met natuurberichten wilt ontvangen.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Jan Nijendijk, Saxifraga (leadfoto: vink); Piet Munsterman, Saxifraga