De Zeespriet-kroonslak: Nu ook in Nederland!

De Zeespriet-kroonslak (Doto pinnatifida) is nu de 7e in Nederland voorkomende soort uit de familie van de kroonslakken. Deze familie kenmerkt zich door rhinoforen (reuksprieten) die in een kroonvormige schede op de kop staan. De cerata (uitstulpingen op de rug) staan in twee rijen gepaard aan weerszijden van de rug. Kroonslakken voeden zich met hydroidpoliepen. De Zeespriet-kroonslak voedt zich exclusief met Zeespriet (Nemertesia antennina) en dankt hieraan haar Nederlandse naam. Zeespriet komt voor op harde ondergronden in gebieden die onderworpen zijn aan een matige tot sterke stroming. Zeespriet wordt in het Nederlandse kustgebied, de Oosterschelde en Grevelingen niet aangetroffen. Op het Noordzeestrand (ook dat van Zeeland) spoelt de soort zo nu en dan aan.



Tijdens deze expeditie van Stichting Duik de Noordzee Schoon bezochten de duikers vijftien scheepswrakken. Op drie verschillende locaties werden Zeespriet-kroonslakken waargenomen en onderzocht. De waarneming op het scheepswrak ‘Elatma’ betreft de eerste en enige waarneming van de soort op Nederlands grondgebied.  Er zijn geen eerdere waarnemingen of aanspoelsels van de soort in Nederland bekend. De Elatma (Hydro nr. 2811) ligt net ten zuiden van de Bruine Bank. De soort werd gevonden op 15 juni 2016 op Zeespriet, op een diepte van 36 meter. Er werden ook karakteristieke eisnoeren van de kroonslak op de stam van Zeespriet aangetroffen. Die zien eruit als een hoog, plat, in een harmonicavorm gevouwen, wit lint en bevatten duizenden eieren.



Doto pinnatifida is in 1804 voor de wetenschap beschreven door Montagu. De soort komt algemeen en wijdverspreid voor rond de Britse eilanden en het verspreidingsgebied strekt zich naar het noorden uit tot Scandinavië en naar het zuiden tot het noorden van Spanje. Het is één van de grootste kroonslakken en kan tot 30 millimeter lang worden. Het meest onderscheidende kenmerk is de aanwezigheid van zwart getipte knobbeltjes aan de zijkanten van het lichaam en op de cerata. Deze knobbeltjes kunnen ook op de rugzijde voorkomen. Een andere kroonslaksoort met deze eigenschap is Doto tuberculata. Deze soort is echter nog niet eerder in de Nederlandse wateren aangetroffen. Een ander karakteristiek kenmerk voor de Zeespriet-kroonslak is de aanwezigheid van zwarte vlekjes op de randen van de kroonvormige schede van de rhinoforen.

Stichting Duik de Noordzee Schoon organiseert enkele expedities per jaar. Wrakduikers bergen zoveel mogelijk verloren visnetten, lood en kunstaas op Noordzeewrakken. Biologen monitoren de biodiversiteit op de wrakken en aan boord op de geborgen netten. Expeditie Zuid 2016, de negende expeditie sinds 2011, stond in het teken van het beschermen van de scheepswrakken in de Zuidelijke Noordzee. Tijdens de expedities van de stichting zijn in totaal 20.000 kilogram netten en 12.000 kilogram lood geborgen. Ook zijn er tientallen voor Nederland nieuwe en zeldzame soorten ontdekt. Tijdens deze expeditie werd ook het zeldzame Goudstipje (Cumanotus beaumonti) waargenomen. Deze zeenaaktslakkensoort is sinds mei 2010 bekend uit Nederland, maar pas enkele keren waargenomen. De vondst van het Goudstipje tijdens Expeditie Zuid 2016 is meteen ook de eerste waarneming van de betreffende soort op het Nederlandse deel van de Noordzee.

Tekst: Floor Driessen, Stichting Duik de Noordzee schoon; Stichting ANEMOON; De Biologische Werkgroep van de NOB
Foto’s: Onderwaterbeelden.nl (Figuur 1); Floor Driessen, Stichting Duik de Noordzee schoon (Figuur 2); Martijn Spierenburg (bannerfoto en Figuur 3)

Met dank aan Bernard Picton voor de bevestiging van de determinaties op basis van foto’s en Stichting Duik de Noordzee schoon voor het organiseren van Noordzee expedities.