Blij met een dode Grauwe Kiekendief in Senegal

In de zomer van 2014 heeft een team van Werkgroep Grauwe Kiekendief op uitnodiging van de RSPB (The Royal Society for the Protection of Birds) drie Grauwe Kiekendieven in Engeland met een satellietzender uitgerust. Eén ervan was 'Madge', een ongeveer zeven jaar oud vrouwtje. Zij bracht in 2014 vier jongen groot. Half augustus ging zij op trek, om nog geen maand later in Senegal te arriveren. In november moesten we uit de signalen van haar satellietzender echter concluderen dat zij dood was. Eind januari 2015 was ons onderzoeksteam in de gelegenheid het gebied op de grens van Senegal en Gambia, waar 'Madge' was doodgegaan, te bezoeken. Graag wilden we haar doodsoorzaak achterhalen. Was het ouderdom, predatie of gebrek aan voedsel? Maar ondanks hulp van lokale grassnijders, lukte het niet om de zender of resten van 'Madge' te vinden. Wel ontdekten we een Grauwe Kiekendievenslaapplaats, waar we braakballen konden verzamelen. Uit prooimetingen bleek dat er in dat gebied voldoende voedsel beschikbaar was.

Een jaar later hadden we meer geluk. En, eerlijk is eerlijk, met behulp van een satellietontvanger. De zender van 'Madge' zond nog steeds signalen uit die de satellietontvanger naar de plek leidde waar ze moest liggen. Kruipend door de vegetatie vonden we de satellietzender terug! Dit is de eerste keer in elf jaar onderzoek met satellietzenders dat het gelukt is om in Afrika een satellietzender terug te vinden. Uit de sporen op het tuigje valt op te maken dat 'Madge' gepredeerd is door een krachtige predator. De vermoedelijke dader is een Verreaux’ oehoe, wijd verspreid en hoogstwaarschijnlijk de nummer één predator van Grauwe Kiekendieven in de Sahel.

Het verhaal van 'Madge' is een mooie anekdote. Maar wanneer je veel anekdotes bij elkaar hebt, vormt zich een prachtig verhaal. Het doodgaan van een vogel ergens op een verlaten laterietplateau ergens in het grensgebied van Senegal en Gambia legt weer een stukje in een complexe en avontuurlijke puzzel die ons veel gaat leren over ‘onze’ trekvogels in de oneindige overwinteringsgebieden in Afrika.

Ons veldwerk in de Westelijke Sahel loopt sinds 2006 en de recente reis naar Senegal heeft weer data voor een hele serie grafieken opgeleverd. We beginnen steeds beter de onderliggende processen te snappen in de interactie tussen Grauwe Kiekendieven, hun onvoorspelbare prooien (veldmuizen in Nederland, leeuweriken in Noord-Afrika en sprinkhanen in de Sahel) en landbouwsystemen. Het gebruik van satellietzenders en GPS-loggers heeft een sprong in de kennis mogelijk gemaakt.

De Grauwe Kiekendief is de enige Europese roofvogel die met behulp van geavanceerde zenders gecombineerd met ouderwets veldwerk in Afrika wordt bekeken. Doordat we de processen die in de jaarcyclus van de kiekendieven optreden steeds beter snappen, kunnen we praktische beschermingsconcepten ontwikkelen. Ook buiten ons stipje op de wereldkaart.

Tekst: Almut Schlaich & Ben Koks, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Ben Koks (leadfoto: gepredeerd vrouwtje Grauwe Kiekendief in Senegal); Mark Thomas, RSPB