Rivierhout belangrijk voor de natuur

Rijkswaterstaat werkt samen met andere organisaties aan de terugkeer van dood hout in de grote rivieren. Dood hout onder water hoort van nature in Nederland thuis. Op en rond dit hout vinden diverse soorten insecten en vissen hun leefgebied. De dode bomen die nu in de rivier vastgelegd worden, vervullen dus een belangrijke rol in de natuur. Deze zogenaamde sleutelrol heeft tekenaar Jeroen Helmer uitgewerkt in een schitterende plaat.

Basis van de voedselketen

Het rivierhout staat aan de basis van de voedselketen van het leven in de rivier. Ongewervelde diertjes vestigen zich op het hout en filteren de zwevende algen uit het langsstromende water. Zo komen voedingsstoffen beschikbaar voor dieren hogerop in de voedselketen zoals vissen, reigers, aalscholvers, visarenden en de otter.

Een dode boom in het water is het leefgebied van kokerjuffers, sponzen en larven van steenvliegen en dansmuggen. Vissen zetten hun eitjes af op het hout. Wortels en kroon bieden volop schuilmogelijkheden én voedsel voor jonge vis en door afbuiging van de stroming bij de stam, ontstaat er variatie in de bodem waar bodemlevende algen kunnen leven. Takken die boven water uitsteken vormen bovendien een rust- en uitkijkplek voor vogels en insecten.

Vroeger en nu

Rond 1750 kwam circa 66% van de ongewervelde dieren in de rivier voor op hout. Dit was afkomstig van bomen die op de oevers en in de uiterwaarden groeiden. Vanaf de middeleeuwen werden deze begroeide oevers en ooibossen gerooid. Ook werd het dode hout uit de rivier verwijderd. Tegenwoordig leeft driekwart van de ongewervelden op kribben van steen, die de mens daar heeft aangelegd. Deze kribben hebben de oorspronkelijke planten en dieren weinig te bieden en trekken juist exotische soorten aan.  Zonder rivierhout waar filteraars zich op kunnen hechten, zullen zwevende algen dan ook ongebruikt verder spoelen en benedenstrooms bezinken. Vastzittende algen komen zonder rivierhout zelfs nauwelijks tot ontwikkeling. Zonder rivierhout verdwijnt een belangrijk deel van de basis van de voedselketen.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Nut van dode bomen in de rivier, vissende lepelaars, argwanende roodborstjes en het geheime leven van de regenworm (film: TV BuitenGewoon)

Veiligheid en beleving

In de komende jaren zullen honderden bomen in de rivier worden gelegd. De terugkeer van rivierhout vormt een essentiële schakel voor herstel van leven in de rivier en draagt bij aan de natuurbeleving van sportvisser, duiker, snorkelaar en vogelaar.

Rijkswaterstaat ziet erop toe dat de bomen niet leiden tot extra opstuwing bij hoogwater of hinder voor de scheepvaart. De bomen worden buiten de vaargeul geplaatst en stevig verankerd aan de bodem of aan de wal.

Gratis tekening Rivierhout

De illustratie Rivierhout is gratis te downloaden (pdf; 0,6 MB). Meer informatie is te vinden op www.rws.nl/rivierhout en www.ark.eu/rivierhout.

Tekst: Bart Beekers, ARK Natuurontwikkeling, Alexander Klink, Hydrobiologisch Adviesburo Klink en Margriet Schoor, Rijkswaterstaat
Illustratie: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling
Film: TV BuitenGewoon van Omroep Gelderland