Tegendraadse noordhorens op Ameland

Op alle stranden langs de Nederlandse kust spoelen regelmatig diverse fossiele soorten schelpen aan. Sommige stranden staan specifiek bekend om speciale soorten fossielen die daar vaker dan elders aangetroffen kunnen worden. Zo is het Strand bij Cadzand bekend om de fossiele Wenteltrapjes die daar frequent verzameld kunnen worden. Ook de stranden van de Waddeneilanden staan bekend om de vele fossiele schelpen die hier aanspoelen. Soms, maar zeker niet altijd, zijn de fossielen te herkennen aan hun opvallende zwarte kleur. Een kleur die je zelden bij levende of moderne soorten aantreft.

De stranden van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog zijn bekende vindplaatsen voor meerdere soorten fossiele schelpen: zowel tweekleppigen als slakkenhuizen, zo beschrijft Het Zeepaard nummer 75 van de Strandwerkgemeenschap. Een zeer in het oog springende soort is de Breedgeribde linksgewonden noordhoren (Neptunea inversa). De wetenschappelijke naam geeft aan dat de schelp van deze soort anders is dan de meeste andere schelpen. Het is een linksdraaiende schelp! Nagenoeg alle soorten slakkenhuizen zijn zogenaamd rechtsdraaiend. Dat wil zeggen dat als je de schelp met de opening naar boven en de punt van je af voor je legt, de opening aan de rechterkant van de as van de schelp ligt. Bij linksdraaiende schelpen ligt de opening aan de linkerkant.

Er zijn schelpen die van nature rechtsdraaiend zijn en zeer zelden door een speling van de natuur wel eens een linksdraaiende schelp produceren. Er zijn echter ook enkele soorten land- en zoetwaterslakken die schelpen produceren die van nature altijd linksdraaiend zijn. Maar dat fenomeen komt niet bij onze moderne mariene soorten slakken voor. Bij fossiele soorten mariene schelpen komt dit bijzondere fenomeen wel wat vaker voor. De Breedgeribde linksgewonden noordhoren, die recent op Ameland is gevonden, leefde hier in het late Pleistoceen, circa 2 tot 3 miljoen jaar geleden. Tot ongeveer een jaar geleden waren er nog maar vier exemplaren van deze soort aangetroffen op Terschelling en Ameland. Op ieder eiland twee. Het laatste exemplaar is met toeval gevonden. Het lag al tien jaar bij een particulier in een collectie strandvondsten, zonder dat die wist dat het een zeer zeldzaam exemplaar is. De buren, schelpenkenners, zagen de schelp toevallig bij een bezoek aan de vinder in 2015 liggen en beseften onmiddellijk dat dit een zeer bijzondere vondst betrof. Heel recent zijn er nog een paar gevonden op het strand van Ameland. Dat er nu meerdere gevonden worden is waarschijnlijk te danken aan de zandsuppleties.

Heeft u ook een verzameling schelpen van de Waddeneilanden of elders van de Nederlandse kust. Dan is het wellicht interessant om te kijken of er linksgewonden exemplaren tussen zitten. Als dat zo is dan heeft u wellicht ook een bijzonder fossiel gevonden. Op de Zeeuwse stranden zijn vaker andere linksdraaiende soorten, onder andere verwante Neptunea’s aangetroffen.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto's: Petra de Jong (leadfoto: Fossiele Breedgeribde linksdraaiende noordhoren van Ameland); Peter H van Bragt