Rovers storten zich bij gebrek aan muizen op grutto’s

Bericht uitgegeven door Vroege Vogels en Rijksuniversiteit Groningen [land] op [publicatiedatum]

Het dreigt een bijzonder slecht jaar te worden voor Nederlandse grutto’s. Onder de broedende vogels in Zuid-West Friesland worden veel eieren en kuikens gepakt door bijvoorbeeld roofvogels en kleine marterachtigen. ‘Het lijkt er sterk op dat de grutto’s indirect last hebben van de muizenplaag van vorig jaar’, zegt Jos Hooijmeijer, weidevogelonderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen. Hooijmeijer maakt deze zondag in het NPO Radio 1 programma Vroege Vogels de tussenbalans op van het gruttoseizoen 2015.

Uit de tellingen van alarmerende grutto’s blijkt dat er nog maar weinig vogels zijn die alarm slaan als er onderzoekers in het veld komen. Dat betekent dat ze geen jongen meer te verdedigen hebben. Ook een onderzoek met gezenderde gruttokuikens laat grote verliezen zien als gevolg van predatie. Veel vaker dan in voorgaande jaren worden de minuscule radiozendertjes door de onderzoekers teruggevonden in holen van kleine marterachtigen. ‘Het lijkt erop dat er dit jaar veel meer rovers zijn dan in andere jaren’, aldus Hooijmeijer.

De onderzoeker wijt de problemen aan een fenomeen dat vogelonderzoekers in Siberië kennen als ‘de lemmingencyclus’. ‘De Nederlandse lemming is de veldmuis’, vertelt Hooijmeijer. ‘In jaren dat er veel muizen zijn, storten rovers zich massaal op die prooien. Andere prooidieren, zoals grutto´s, hebben het dan relatief rustig. Voor bijvoorbeeld ganzen, en daarmee voor ganzenonderzoekers, in Siberië is de lemmingencyclus heel bepalend. Wij hadden in Nederland al lang niet meer zo’n sterke piek van veldmuizen meegemaakt, maar vorig jaar was dat overduidelijk wel het geval. Er broedden toen ook ongewoon veel velduilen in Friesland.’

Dit jaar zijn er geen ongewoon hoge aantallen muizen meer. ‘Maar dankzij het vele voedsel hebben de rovers vorig jaar wel een productief jaar gehad. Er lijken nu bijvoorbeeld meer vossen en marterachtigen zoals hermelijnen in het veld te zijn. De grutto´s zijn daar nu de dupe van.’

Op dit moment zijn op veel plaatsen in het land groepjes grutto’s te vinden voor wie het broedseizoen voorbij is en die zich dus weer klaarmaken voor de trek naar het zuiden. Maar een groot onderzoek met gezenderde grutto’s van de Rijksuniversiteit Groningen suggereert dat grutto’s er soms ook al héél vroegtijdig de brui aan geven. Hooijmeijer: ‘Eén van de zendervogels, “Montevil”, is uit Spanje hiernaartoe gevlogen, heeft een paar weken schijnbaar ongericht rondgevlogen nabij Kockengen, en is toen weer teruggevlogen naar de Spaanse zuidkust. De satellietzender vertelt natuurlijk niet precies wat een vogel aan het doen is. Misschien heeft ze helemaal niet gebroed of zijn haar eieren vlak na het leggen opgegeten, maar het heeft er alle schijn van dat deze vogel haar kansen op een succesvol broedseizoen op een opvallend vroeg moment als slecht heeft ingeschat.’

Overigens kunnen ook broedende volwassen grutto’s ten prooi vallen aan rovers op de grond. Dat bleek afgelopen maand toen één van de zendergrutto’s van het project dood werd teruggevonden op de Workumerwaard. ‘De sporen op het dode vrouwtje suggereerden dat ze ‘s nachts tijdens het broeden is verrast door een hermelijn’, zegt de leider van het project, Spinozaprijswinnaar professor Theunis Piersma. ‘Alleen het beste vlees, zoals de borstspier, was relatief netjes weggevreten.’

Nadere informatie
De reportage van Vroege Vogels met Jos Hooijmeijer is hier te beluisteren.
Het zenderonderzoek met de grutto’s van de Rijksuniversiteit Groningen is te volgen via http://volg.keningfanegreide.nl.

Tekst: Rob Buiter, Vroege Vogels
 Foto: Rob Buiter, Vroege Vogels; Rudmer Zwerver, Saxifraga