Bijzondere zeenaaktslakken bij Texel

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Begin juni 2015 vonden sportduikende biologen bij 't Horntje op Texel twee exemplaren van het voor de Nederlandse kust zeer zeldzame Goudstipje, om vervolgens ook de eerste bevestigde waarneming van de Groene wierslak voor deze noordelijke regio te doen. ’t Horntje, op het eiland Texel, is een van de weinige plaatsen waar in de noordelijke kustregio vanaf de kant gedoken kan worden. Door de unieke ligging aan het Marsdiep en vlak bij de Noordzee is het al vaker een duiklocatie gebleken waar bijzondere zeedieren waargenomen kunnen worden.

Goudstipje
In 2010 werden in de monding van de Oosterschelde en bij Texel gelijktijdig de eerste Nederlandse Goudstipjes (Cumanotus beaumonti) waargenomen. In de Oosterschelde werd toen één exemplaar van deze zeenaaktslak door een sportduiker aangetroffen, terwijl er bij Texel in een korte periode meerdere exemplaren met eikapsels door biologen werden gevonden. Natuurbericht besteedde uitgebreid aandacht aan deze fraaie aanwinst voor de Nederlandse fauna. Maar sindsdien is deze soort nergens meer op de Nederlandse kust aangetroffen.

Op 5 juni kwam daar gelukkig weer verandering in. Twee sportduikende biologen troffen toen opnieuw twee exemplaren van het Goudstipje met eikapsels aan bij ’t Horntje, aan de zuidzijde van Texel. De dieren werden op Penneschaft, een grote soort hydropoliep die hier massaal aanwezig is, gevonden. Dat is een bekende voedselbron voor deze zeenaaktslak. Ook de eikapsels zijn hier, afgezet op Penneschaft aangetroffen. Juist het massaal voorkomen van het voedsel maakt deze locatie uitermate geschikt voor de vestiging van het Goudstipje.

We kijken nu al met spanning uit naar de duiken die hier hopelijk in de komende jaren gemaakt gaan worden. Pas dan zullen we te weten komen of het Goudstipje definitief en voor langere tijd op de Nederlandse kust zich gaat vestigen.

Door het explosief toenemend aantal brokkelsterren in de westelijke Oosterschelde lijkt tenminste op de meest populaire duiklocaties Penneschaft de laatste jaren sterk af te nemen. Daardoor lijkt de kans dat het Goudstipje opnieuw in de Oosterschelde gevonden gaat worden helaas steeds kleiner te worden.

Het Goudstipje dankt zijn naam aan de clusters van kleine goudkleurige vlekjes op de papillen op de rug, en op de huid op de rug van het dier. Bekeken onder een stereomicroscoop lijken dit net stukjes bladgoud te zijn.

Groene wierslak
De soortenlijst van deze bijzondere duik bij 't Horntje werd vervolgens aangevuld met een zo mogelijk nog spectaculairdere waarneming van een ander soort weekdier: de Groene wierslak (Elysia viridis). De eerste beschreven Nederlandse waarneming van deze soort stamt uit 1899. Tot 1998 is het altijd een schaarse en zeer onregelmatig voorkomende soort geweest. Sindsdien heeft de Groene wierslak zich permanent en massaal in de Zeeuwse Delta gevestigd maar bleef opvallend afwezig in het waddengebied. Dat de soort zich sinds 1998 in het zuidwesten zo succesvol heeft weten te vestigen heeft zeer waarschijnlijk te maken met het steeds minder frequent voorkomen van strenge winters door de klimaatveranderingen. Toch heeft het tot juni 2015 geduurd voor de Groene wierslak zich eindelijk ook bij Texel vestigde. Tijdens deze duik zijn hier meer dan tien grote exemplaren van circa 5 centimeter lengte aangetroffen. Viltwier, het voorkeursvoedsel van de Groene wierslak wordt hier ook aangetroffen. Mits de strenge winters niet meteen terugkomen zijn de omstandigheden hier dus veelbelovend voor een langdurige vestiging van de Groene wierslak. Of dit het geval zal zijn moeten we nog maar afwachten. De toekomst zal ons dat leren.

De duiklocatie van ’t Horntje op Texel staat bekend om zijn bijzondere waarnemingen van zeedieren. Dit is mede te danken aan de bijzondere ligging aan de zuidwestzijde van Texel, vlak bij het Marsdiep en de Noordzee. Het gebied kent een sterke getijdenstroom en het zicht is er onder water vaak heel erg slecht. Dat maakt het ondanks de bijzondere waarnemingen geen locatie waar zeer vaak gedoken kan worden. Op de dag dat deze Groene wierslakken en Goudstipjes werden aangetroffen waren de duikomstandigheden uitzonderlijk goed. Het zicht was er ongeveer 4 meter. En dat is net als deze waarnemingen zeer uitzonderlijk. Bij Den Helder aan de zuidkant van het Marsdiep liggen de duikplaatsen Zeetuin en Kaaphoofd. Deze zijn voor de meeste Nederlandse sportduikers makkelijker bereikbaar. Door de sterke getijdestroming groeit ook hier veel Penneschaft, en is het goed mogelijk dat ook hier in de toekomst Goudstipjes aangetroffen kunnen worden.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto’s: Rob Dekker; Peter H van Bragt