Natuurlijke bestrijding van teken met nematoden veelbelovend

Bericht uitgegeven door Hellingman Biocontrole Onderzoek en Advies en De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Het bestrijden van teken met behulp van nematoden lijkt een veelbelovende en milieuvriendelijke methode. De eerste testen laten zien dat zestig procent van de teken binnen tien dagen sterft nadat ze in contact gebracht zijn met de minuscule wormpjes. De komende weken worden diverse veldtesten uitgevoerd om de praktische toepasbaarheid te optimaliseren.

Van diverse soorten nematoden is al decennia bekend dat ze succesvol ingezet kunnen worden voor de bestrijding van insecten zoals engerlingen, snuitkeverlarven, emelten en vlooien. De nematoden kruipen via lichaamsopeningen (mond en anus) of via de insectenhuid naar binnen. Eenmaal binnen scheiden de nematoden een bacterie af die dodelijk is voor de vlooien. In de dode vlooien ontstaat een nieuwe generatie nematoden die op jacht gaat naar andere prooien. Naast de kattenvlo zijn de nematoden effectief tegen allerlei andere vlooien, zoals honden-, konijnen-, vogel- en mensenvlooien. Nematoden worden de laatste jaren ook steeds vaker ingezet voor de bestrijding van de eikenprocessierups. De nematoden worden met behulp van een speciale formulering in de eikenbomen gespoten. Binnen een paar uur moet een nematode in contact komen met een rups want anders droogt hij uit en sterft hij.

Parasitering van teken
Gezien de grote problemen met teken en de ziekte van Lyme in Nederland vroegen we ons af of nematoden ook niet effectief tegen teken ingezet konden worden. Er bleken diverse wetenschappelijke publicaties te zijn waarin duidelijk werd aangetoond dat er meerdere soorten nematoden zijn die teken kunnen parasiteren, waaronder de schapenteek Ixodes ricinus. Deze nematoden komen van nature in Nederland voor. In de Verenigde Staten zijn nematoden al als tekenbestrijding te koop. Er ontbreekt echter een praktische toepassing en formulering die het mogelijk maakt dat de nematoden langer in leven blijven. Hoe langer ze in leven blijven hoe groter de kans is dat ze een teek te pakken krijgen.

Tot 90 procent sterfte
Op dit moment onderzoeken we de praktische toepassing van nematoden om teken te bestrijden alsmede de potentie van diverse soorten nematoden op de verschillende tekenstadia. Het percentage teken dat sterft na blootstelling aan de nematoden varieert nogal: van slechts 29% sterfte van de nimfen, tot 90% sterfte. Gemiddeld ligt het sterftepercentage van jonge teken, tien dagen na behandeling op 59% bij een gemiddelde temperatuur van 21 graden Celsius. In de komende tijd wordt verder geëxperimenteerd met diverse doseringen (de dichtheid van nematoden in de vloeistof) en formuleringen (samenstelling van de vloeistof). Daaruit moet duidelijk worden welke samenstelling het meest effectief is in de natuur. Naar verwachting zal in het najaar het onderzoek afgerond zijn.

Neveneffect van nematoden op de natuur
De nematoden zijn niet selectief en derhalve in staat om ook andere insecten in de strooisellaag en het gras te parasiteren, zoals snuitkeverlarven, jonge emelten, wantsen (bijvoorbeeld berkenwants). Bij het besproeien van de vegetatie met nematoden zullen daarom ook andere soorten getroffen worden. We verwachten echter dat het effect op andere soorten beperkt is omdat teken zich meestal in het vochtige gedeelte van de vegetatie bevinden in tegenstelling tot veel andere insecten. Zo zitten rupsen meestal aan de zonnige kant waar de nematoden veel sneller uitdrogen. Nematoden leven kort op de vegetatie. Slechts een paar uur. Bij gebrek aan gastheren sterven ze. Nematoden zijn overigens volledig onschadelijk voor mensen, zoogdieren, vogels en amfibieën. Ze mogen daarom vrijelijk worden toegepast.

Tekst: Silvia Hellingman, Hellingman Biocontrole Onderzoek en Advies en Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Silvia Hellingman