Ernstig bedreigde brandplekbekerzwam op oud verbrand hout

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

In januari werden op de restanten van een illegaal houtvuur een paar bijzondere brandplekbekerzwammen gevonden. Dit waren het Gewoon houtskoolbekertje en de Zwarte brandplekbekerzwam. Beide staan op de Rode Lijst. Het is al bijzonder genoeg om deze in de winter te vinden, omdat branden zich nu eenmaal meer voordoen tijdens droge zomers. Twee maanden later is het de beurt van de Beroete brandplekbekerzwam om te verschijnen.

Verschijnen op de brandplek
Het is bekend dat na een brand de verschillende soorten brandplekpaddenstoelen het verbrande hout koloniseren met een snelheid die kenmerkend is voor de soort. Het is daarom interessant om brandplekken naderhand nog eens te onderzoeken op het voorkomen van andere brandplekpaddenstoelen. Op de brandplek verschenen in februari nog het Gewoon houtskoolbekertje samen met de Zwarte brandplekbekerzwam. Gezien het verschijnen van genoemde soorten moet de brandplek toen circa 6 weken oud zijn geweest.

Tijd voor de Beroete brandplekbekerzwam
Op brandplekken vindt een vorm van successie plaats. Twee maanden na het verschijnen van de Zwarte brandplekbekerzwam kwam de Beroete brandplekbekerzwam te verschijnen. De Beroete brandplekbekerzwam komt volgens de literatuur pas circa 20 weken na de brand op de brandplek tevoorschijn. Deze kan daarna nog enige jaren op de brandplek worden gevonden.

De Zwarte en de Beroete brandplekbekerzwam zijn verwante soorten die erg op elkaar lijken. Microscopisch onderzoek is dan onontbeerlijk. Vooral de sporen verschillen van elkaar. De Zwarte brandplekbekerzwam heeft ronde sporen die bezet zijn met stekels terwijl de sporen van de Beroete brandplekbekerzwam rond en glad zijn. Op het verspreidingskaartje is goed te zien dat het aantal uurhokken waarin de Beroete brandplekbekerzwam voorkomt de afgelopen decennia enorm is gedaald. Deze neergaande trend is er de oorzaak van dat deze als ernstig bedreigd op de Rode Lijst terecht is gekomen. Indien de trend zich doorzet wordt gevreesd voor het verdwijnen van deze kenmerkende brandplekbewoner in Nederland.

Oorzaken van verdwijnen
De hoofdoorzaak van het verdwijnen van de Beroete brandplekbekerzwam zal dezelfde zijn als die van vele andere brandplekpaddenstoelen in Nederland. Het verdwijnen van kleine brandplekken zoals die van onze vondstlocatie. Hout mag niet meer zonder ontheffing in de buitenlucht worden verbrand. Je zou denken dat een toename van het aantal bosbranden als gevolg van de klimaatverandering ook tot een vermeerdering van het aantal brandplekpaddenstoelen zou leiden. Het (gelukkig) zeer incidentele voorkomen van bosbranden zou de neergaande trend van het voorkomen van brandplekpaddenstoelen naar alle waarschijnlijkheid echter nauwelijks doen keren. De oorzaak is vooral gelegen in het verdwijnen van de kleinere stookplaatsjes in de open lucht die door hun massaliteit veel belangrijker zijn. Deze stookplaatsjes zijn grotendeels verdwenen door het verbod op het verbranden van hout in de open lucht zonder ontheffing.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Kees Roobeek; Nicolien van Loen