Brandplekpaddenstoelen gevonden in de winter

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Op 21 februari stuitten de leden van een paddenstoelenexcursie onverwacht op een aantal brandplekpaddenstoelen. Onverwacht omdat men in de winter geen brandplekpaddenstoelen verwachtte. Ze zaten op de restanten van een recent illegaal aangelegd kampvuur. De restanten bevonden zich aan de rand van een speelduin en een dennenbos in de Staatsbossen van Schoorl.

Op brandplekken komen een aantal zeldzame en nauw verwante bekerzwammen voor die alleen met de microscoop met zekerheid kunnen worden onderscheiden. Brandplekpaddenstoelen zijn bij paddenstoelenkenners favoriet omdat vele soorten zeldzaam zijn en op de Rode Lijst staan. Er waren op de verkoolde houtresten flink wat bekerzwammen te zien. Het viel nogal tegen dat er met behulp van de microscoop slechts twee soorten met zekerheid op naam konden worden gebracht. Dit waren de Zwarte brandplekbekerzwam (Plicaria anthracina) en het Gewoon houtskoolbekertje (Anthracobia melaloma). De overige bekerzwammen verkeerden door de nachtvorst in een dermate slechte staat dat ze niet meer met zekerheid op naam konden worden gebracht.

Zeldzaam
De Zwarte brandplekbekerzwam is altijd al een zeer zeldzame bekerzwam geweest. Of deze soort achteruit gaat valt daardoor moeilijk te zeggen. Van het Gewoon houtskoolbekertje is veel meer bekend. Dit bekertje kwam vroeger, zoals zijn naam ook suggereert, veel algemener voor. Zijn achteruitgang wordt geweten aan de afname van het aantal brandplekken sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw. Alleen zijn naam met het voorvoegsel ”Gewoon” herinnert nog aan de gloriedagen van weleer. Toen werd door het schonere milieu het opstoken van hout in de open lucht blijkbaar nog niet als probleem ervaren. Inmiddels is het op grond van de Wet Milieubeheer niet meer toegestaan afvalstoffen, waaronder takken en snoeihout, buiten verbrandingsinrichtingen te verbranden tenzij er een ontheffing is verleend. Hierdoor is het aantal Gewone houtskoolbekertjes afgenomen en in de categorie “Bedreigd”op de Rode Lijst beland. Of dat in een toekomstige Rode Lijst ook zo blijft is nog maar zeer de vraag. Door de toename van bos- en heidebranden worden Gewone houtskoolbekertjes weer op meerdere plaatsen gevonden. Het grilliger worden van ons klimaat waarin lange periodes van droogte die van zeer natte periodes opvolgen speelt het Gewoon houtskoolbekertje in de kaart. Door bosbranden wordt het Gewoon houtskoolbekertje misschien weer “gewoon” zoals vroeger.

Ouderdom verbrand hout belangrijk
Brandplekpaddenstoelen worden vrijwel altijd in het zomerhalfjaar gevonden, omdat bosbranden zich nu eenmaal het meest in het zomerhalfjaar voordoen. Dat brandplekpaddenstoelen ook in de winter kunnen worden gevonden is weinig bekend. Echte winterpaddenstoelen zijn brandplekpaddenstoelen zeker niet. De ouderdom van het verbrande hout is van doorslaggevend belang.

Na een brand koloniseren de verschillende soorten brandplekpaddenstoelen het verbrande hout met een snelheid die kenmerkend is voor de soort. Het zou zeer goed kunnen dat het kampvuur op oudejaarsavond is aangestoken. Van het Gewoon houtskoolbekertje is namelijk bekend dat ze circa 6 weken na een brand op het verbrande hout kan worden gevonden. Blijkbaar geldt deze regelmaat ook voor het winterhalfjaar, als het tenminste niet voortdurend vriest.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging