Friese nachtvlinders digitaal beschikbaar

Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting [land] op [publicatiedatum]

In Friesland is al vele jaren aandacht voor nachtvlinders. De Vlinderwerkgroep is al jaren bezig met het overzicht van de Friese nachtvlinders. Nu is de Voorlopige Atlas van de macro-nachtvlinders digitaal beschikbaar. In deze atlas kun je van alle 674 (!) soorten die uit de provincie bekend zijn verspreidingskaartjes vinden.

Al lang geleden waren Friezen actief op het gebied van nachtvlinders. In de 19e eeuw bijvoorbeeld de in Leeuwarden woonachtige advocaat J.H. Albarda, maar ook Dirk ter Haar, auteur van een van de eerste vlinderboeken in Nederland. En niet alleen Friezen waren geïnteresseerd in de nachtvlinders van deze provincie, kijk maar eens naar de Amsterdammer Barend J. Lempke. Hij voltooide in 1985 zijn boek De Vlinders van Friesland; een overzicht van alle tot dan toe bekende vindplaatsen van dag- en nachtvlinders (micro’s en macro’s) in Friesland.

Na het verschijnen van dat boek werd de Vlinderwerkgroep Friesland opgericht. In 2008 verscheen een eerste voorlopige atlas van macro-nachtvlinders in Friesland. Inmiddels is digitaal de tweede versie van die atlas verschenen.

De basis van de atlas is een databestand van circa 240.000 waarnemingen, samengesteld uit  het landelijke databestand Noctua (van De Vlinderstichting en de Werkgroep Vlinderfaunistiek) en het databestand van de Vlinderwerkgroep Friesland. Daarnaast zijn alle vindplaatsen uit Lempke’s boek gedigitaliseerd, alsmede (voor een aantal groepen) de nachtvlindercollectie van het Natuurmuseum Fryslân. De atlas toont van iedere soort een kaart met waarnemingslocaties uit drie verschillende perioden: voor 1985, 1985 tot en met 1999 en 2000 tot en met 2013. In de atlas staan kaarten van 674 soorten! Dit is inclusief de familie Psychidae ofwel zakdragers. Soorten uit die familie worden door de een als micro’s en de ander als macro’s beschouwd. In de atlas zijn diverse soorten opgenomen waarvan geen recente Friese waarnemingen bekend zijn, zoals de witbandspanner (Spargania luctuata) en de nazomeruil (Ammoconia caecimacula).

Maar er zijn ook nieuwkomers in Friesland. Van sommige zijn er nog maar een paar exemplaren gezien, zoals de vingerhoedskruiddwergspanner (Eupithecia pulchellata) en de bruine granietuil (Crypsedra gemmea), andere zijn inmiddels al veel geziene soorten, zoals de satijnen spikkelspanner (Deileptenia ribeata). Dergelijke veranderingen in de Friese nachtvlinderfauna kunnen aan de hand van deze atlas eenvoudig opgemerkt worden.

In de atlas is tevens een naamlijst van alle 674 soorten opgenomen, met daarin zowel de oude als de nieuwe namen, bijvoorbeeld van toepassing voor de nieuwe familie Erebidae.

Voor geïnteresseerden is de atlas digitaal beschikbaar door op deze link te klikken. Vanwege de grootte van het bestand (288 MB) duurt het even voordat het geladen is.

Tekst: Gerrit Tuinstra, Vlinderwerkgroep Friesland & Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Vlinderwerkgroep Friesland; Kars Veling