Acht jaar wisenten in de Nederlandse natuur

Bericht uitgegeven door ARK [land] op [publicatiedatum]

Op 24 april was het precies acht jaar geleden dat PWN, Stichting Duinbehoud, Stichting Kritisch Bosbeheer en ARK Natuurontwikkeling wisenten terugbrachten in de Nederlandse natuur. De dieren leven in de duinen van het Kraansvlak in Nationaal Park Zuid-Kennemerland. De ernstig bedreigde wisent lijkt het hier goed naar zijn zin te hebben en speelt een belangrijke rol in duinbehoud en -beheer.

Terugkeer van de wisent
Van oorsprong vervult de wisent een sleutelrol in de Europese natuur en de wisent kwam lang geleden ook in ons deel van Europa voor. Twee redenen om de wisent terug te brengen naar ons land. Als grote grazer heeft hij verder veel invloed op plantengroei en kleine pionierplekken. Verschillende soorten grazers vullen elkaar aan, faciliteren elkaar en vergroten zo hun gezamenlijke invloed op de natuur. Op de zandgronden lijkt de wisent soms een grotere invloed te hebben dan zijn neef het wilde rund. Hoog tijd om ergens de proef op de som te nemen. ARK Natuurontwikkeling werd gevraagd en sloot zich samen met Stichting Duinbehoud dan ook graag aan bij een te starten project van drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder PWN en Stichting Kritisch Bosbeheer.

In het voorjaar van 2007 werden de eerste drie wisenten in de Nederlandse natuur losgelaten, gevolgd door nog eens drie in het voorjaar daarop. Al deze dieren waren afkomstig uit Polen. Sindsdien lopen de dieren in het Kraansvlak, een duingebied tussen Overveen en Zandvoort. In eerste instantie als vijfjarige proef begeleid door onderzoek, maar de deelnemende partijen zijn zo tevreden dat de proef verlengd is met nog eens vijf jaar. Inmiddels wordt al voorzichtig (uit)gekeken naar een vervolg na 2017.

In een aantal stappen is het leefgebied van de wisenten vergroot tot 330 hectare (2014). Daarnaast zet het projectteam zich in voor meer ruimte voor de wisent in Nederland. De Kraansvlakkudde is in die zeven jaar uitgegroeid van zes naar negentien dieren en ook dit jaar worden er weer kalfjes verwacht. Een teken dat het dier zich thuis voelt in het duin.

Wisent als duinbeheerder
De wisent is onder andere teruggebracht voor het beheer van de duinen. Door de toename van stikstofneerslag en het wegvallen van konijnenvraat groeide de hoeveelheid grassen, struiken en bomen in de duinen. Bloemplanten werden zeldzaam en pioniergraslanden raakten langzaam overgroeid. PWN was benieuwd of wisenten beter dan konikpaarden en Schotse hooglanders een rol zouden kunnen spelen in het duinbeheer en –behoud. Dat bleek het geval: wisenten nemen veel zandbaden en verbinden die open plekken met hun paadjes door het gebied. Op kleine schaal kunnen de duinen nu weer stuiven en herstellen pioniergraslanden. Zandhagedis, duinviooltje, vroegeling, kandelaartje, heivlinder, kleine parelmoervlinder, zandloopkever en diverse soorten graafbijen en graafwespen profiteren. In de wisentvacht blijven tal van plantenzaden plakken om er elders weer uit te vallen. Veldhondstong en driedistel profiteren hiervan. Grassen, jonge bomen en struiken worden kort gehouden en bloemen floreren weer. Kortom: de wisent heeft zijn plek in het duinbeheer verdiend.

Wisenten breken struweel open en faciliteren daarmee paarden die op het jonge gras afkomen. Al dat gegraas houdt het gras plaatselijk kort en met hun hoeven breken ze de grasmat open, met talloze bloemen als gevolg. Van deze korte en bloemrijke graslanden profiteren weer konijnen. De jonge boompjes en struikjes die erin opkomen zijn in trek bij ree en damhert. Zo werken alle soorten grazers in het duin samen met als resultaat een soortenrijk en gevarieerd duin.

Kennis over zeer zeldzaam dier
In het Kraansvlakproject is het vergroten van de bestaande kennis over de ecologie van wisenten een belangrijk doel. De wisent is nog altijd een ernstig bedreigde diersoort. Er wordt dan ook volop onderzoek uitgevoerd. De inzichten uit het Kraansvlak worden actief gedeeld met collega natuurbeheerders in binnen- en buitenland.

Naast kennis over de ecologische rol van de wisent, wordt veel ervaring opgedaan met de interactie van wisenten en mensen. In het Kraansvlak blijkt de wisent prima samen te gaan met bezoekers. Meer dan tienduizend mensen zijn de afgelopen jaren op visite geweest bij de wisenten. Voor een deel via begeleide excursies met de boswachter, maar ook op eigen gelegenheid door gebruik te maken van het Wisentenpad: Een in Europa uniek wandelpad dat sinds 2012 door een deel van het wisentgebied loopt.

Het project Wisenten in het Kraansvlak draagt zo bij aan kennis over en behoud van de wisent waarvan er slechts 3500 in de (semi)vrije natuur leven. Tevens is het project een belangrijke leerschool voor herintroductie van wisenten op andere plekken in de Nederlandse natuur.

De wisenten in het Kraansvlak zijn te volgen via de geheel vernieuwde website wisenten.nl, en via Facebook en Twitter.

Tekst: Yvonne Kemp, ARK Natuurontwikkeling & PWN
Afbeelding: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling
Foto's: Leo Linnartz, ARK Natuurontwikkeling; Esther Rodriguez, PWN
Film: ARK Natuurontwikkeling