Eekhoorntjesbrood: paddenstoel van het jaar 2015

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Het Gewoon eekhoorntjesbrood behoort tot de bekendste steelpaddenstoelen van Nederland, net als de overbekende paddenstoel “rood met witte stippen”: de Vliegenzwam. De Nederlandse Mycologische Vereniging wil graag weten waar het Gewoon eekhoorntjesbrood zoal voorkomt. Mede daarom is het Gewoon eekhoorntjesbrood uitgeroepen tot paddenstoel van het jaar 2015. Het algemene Gewoon eekhoorntjesbrood komt in Nederland voornamelijk voor in lanen; vaak in gezelschap van andere bijzondere laanpaddenstoelen.

Variabele soort
Het Gewoon eekhoorntjesbrood (Boletus edulis sl) is een echte boleet (Boletus). In Nederland komen 19 soorten van deze groep voor. Ze bezitten geen plaatjes maar buisjes onderaan de hoed. Gewone eekhoorntjesbroden leven in symbiose met verschillende soorten loof- en of naaldbomen, maar komen het meest voor bij Eik en Beuk. Ze worden overwegend gevonden in min of meer schrale lanen op zwak zure zandige of lemige bodems.

Het Gewoon eekhoorntjesbrood is een variabele soort en bovendien zijn er andere soorten eekhoorntjesbroden die er op lijken. Het Denne-eekhoorntjesbrood, het Vroeg eekhoorntjesbrood en het Bronskleurig eekhoorntjesbrood worden bijvoorbeeld wel eens met het Gewoon eekhoorntjesbrood verwisseld. Vandaar dat de NMV heeft besloten om het Gewoon eekhoorntjesbrood in de meest brede zin, dus inclusief de erop gelijkende soorten eekhoorntjesbrood, uit te roepen tot paddenstoel van het jaar. Voor dit doel wordt de term Sensu Lato of kortweg sl. achter de naam gezet. Het Gewoon eekhoorntjesbrood sl. Is voor iedereen makkelijk te onderscheiden van andere paddenstoelensoorten.

Kenmerken van het Gewoon eekhoorntjesbrood
De hoed van het Gewoon eekhoorntjesbrood heeft een doorsnede van 8 tot 30 centimeter. De hoedkleur is bij jonge exemplaren wit tot bleekbruin; bij veroudering is dit toenemend hazelnootbruin met witte rand. De gaatjes (poriën) zijn bij jonge exemplaren nog wit; bij veroudering verkleuren ze langzaam geel tot olijfgroen. Bij druk verkleuren ze niet tot zwak blauw. Het vlees is wit met een aangename geur; de smaak is mild en nootachtig.
De steel van de jonge exemplaren is buikig; later wordt hij min of meer cilindrisch tot dik en buikig. Het bovenste deel van de steel is bleekbruin met een wit netwerk; het onderste deel is wit met soms ook een doorlopend wit netwerk. Eekhoorntjesbroden leven in symbiose met bomen tot wederzijds voordeel. De paddenstoelen zijn afhankelijk van de boom waarmee ze in symbiose leven en waarmee zogenaamde mycorrhiza’s worden gevormd. Een mycorrhiza is een verbinding van het mycelium* van de paddenstoel met de haarwortels** van de boom.

Voorkomen
Vooral in de maanden juli, augustus en september komen de eekhoorntjesbroden op vaak van oudsher bekende lanen tevoorschijn. Ze verschijnen meestal met meerdere, soms zelfs tientallen of nog meer, exemplaren bij elkaar. Het zijn niet alleen de eekhoorntjesbroden, maar een heel scala van paddenstoelsoorten die grotendeels of geheel afhankelijk zijn van lanen. Hieronder bevinden zich zeer zeldzame soorten. Lanen zijn dan ook zeer belangrijk voor de paddenstoelen in Nederland. De Nederlandse Mycologische Vereniging geeft in haar recent uitgekomen wegbermbrochure uitleg over dit fenomeen. Deze rijk geïllustreerde 25 pagina’s tellende brochure is gratis te downloaden en te bestellen op de website van de Nederlandse Mycologische Vereniging. De brochure geeft in duidelijke taal tekst en uitleg over het belang van de wegbermen, lanen en begraafplaatsen van Nederland en tips voor beheerders.

Eetbaar en smakelijk
Vooral voor diegene waarbij de liefde voor paddenstoelen via de maag verloopt, is het Gewoon eekhoorntjesbrood een bekende paddenstoel. De Nederlandse Mycologische Vereniging is zich terdege bewust van het feit dat het plukken van paddenstoelen voor consumptie de laatste jaren enorm is toegenomen. Een aantal beheerders waaronder gemeenten, natuurbeherende instanties en particulieren, laten het plukken sinds enkele jaren op bescheiden schaal toe.

Onderzoek heeft aangetoond dat paddenstoelen niet zozeer worden bedreigd omdat ze worden geplukt. Ook de giftige en oneetbare paddenstoelen die niet voor consumptie in aanmerking komen, gaan volgens het onderzoek net zo hard achteruit. Verzuring en vermesting zijn vaak de grote boosdoeners bij paddenstoelen die in symbiose leven met bomen. Het is daarom belangrijk om paddenstoelrijke lanen te beschermen en te zorgen dat ze in een goede staat verkeren. Helaas komt het te vaak voor dat de bomen van waardevolle lanen worden gekapt.

Geef uw waarnemingen door
De Nederlandse Mycologische Vereniging is benieuwd naar de vindplaatsen van het Gewoon eekhoorntjesbrood sl. om de lanen waarin ze voorkomen in kaart te brengen. Dergelijke lanen kunnen ook belangrijk zijn voor andere specifieke laanpaddenstoelen. Als U eekhoorntjesbrood vindt en U wilt de NMV helpen deze in kaart te brengen, stuur dan een foto en de gegevens van de vindplaats naar waarnemingen@paddestoelenkartering.nl.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Machiel Noordeloos

* Mycelium: netwerk van alle schimmeldraden van een paddenstoel.
** Hele dunne wortels