Vlindervrienden bedreigen monarchvlinder

Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting [land] op [publicatiedatum]

Het gaat, zeker de laatste jaren, erg slecht met de monarchvlinder in Noord-Amerika. Deze prachtige grote trekvlinder is onder andere slachtoffer van het gebruik van gifstoffen in de landbouw. Een andere bedreiging komt, paradoxaal genoeg, van vlinderliefhebbers die de monarchvlinder willen helpen. 

Dit blijkt uit een artikel van Dara Satterfield en anderen in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Proceedings of the Royal Society B’. Om de vlinder te helpen zetten veel vlindervrienden onbespoten zijdeplanten in hun tuin, maar helaas is dat een ‘foute’ exotische soort! Door het aanplanten van deze zijdeplanten zorgen ze voor extra stress voor de monarchvlinder resulterend in grotere sterfte, onder andere omdat de vlinders hun trekneiging verliezen.

Jaarlijks trekken miljoenen monarchvlinders van hun voortplantingsgebieden in Canada en de Verenigde Staten naar het zuiden om in centraal Mexico de winter door te brengen. Maar vanaf 1990 zijn de aantallen overwinterende vlinders met maar liefst 90% gedaald. De redenen hiervoor zijn divers, maar hebben allemaal betrekking op het intensieve landgebruik. Verlies aan geschikt leefgebied door de ontwikkeling van steden, wegen en nieuwe landbouwgebieden; en de intensivering van die landbouw: met name het grootschalige gebruik van gifstoffen.

Doordat de gemodificeerde gewassen resistent zijn gemaakt voor onkruidbestrijdingsmiddelen kunnen de boeren met meer en sterkere gifstoffen werken. De zijdeplant (Asclepias incarnata), een ‘onkruid’ in Noord-Amerika, verdwijnt steeds meer en daarmee de mogelijkheid voor monarchvlinder om zich voort te planten. Om hier wat aan te doen zetten natuurliefhebbers zijdeplanten in hun tuin. Daar kunnen de monarchvrouwtjes hun eitjes op afzetten en de rupsen kunnen erop overleven. Het lijkt een prima maatregel. Maar helaas wordt in de tuinen vaak een exotische zijdeplant gezet (Asclepias curassavica). Deze exoot sterft niet af in het najaar, zoals de inheemse soort wel doet. Dit betekent dat monarchvlinders niet meer wegtrekken, maar zich jaarrond voortplanten.

Dit op zich hoeft niet erg te zijn, want de temperatuur in het zuiden van de VS is  ’s winters hoog genoeg om te kunnen overleven, maar er speelt een ander probleem. Er is een specifieke eencellige parasiet, Ophryocytis elektroscirrha (OE), die de monarchvlinder infecteert en zorgt voor misvormde vleugels en een veel korter leven. De geïnfecteerde vlinders verspreiden de sporen naar hun soortgenoten. Deze parasiet is er al eeuwen, maar vormde nooit een groot probleem. De geïnfecteerde monarchvlinders haalden de overwinteringsplek in Mexico niet en de zijdeplant waarop de parasiet zich bevond stierf af in de winter. Uit een combinatie van veldonderzoek en een publieksactie hebben onderzoekers nu ontdekt dat monarchvlinders die in de VS overwinteren 5 tot 9 keer vaker besmet blijken te zijn met OE dan hun soortgenoten die wel naar Mexico vertrokken.

Vanaf nu worden er in de VS meer inheemse zijdeplanten gekweekt en worden de exoten uit de tuinen van de vlinderliefhebbers geweerd. Hopelijk is het nog niet te laat voor de schitterende monarchvlinder.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting (bron: Discover)
Foto’s: Chris van Swaay & Kars Veling