Groningse Bruine Kiekendief vliegt helemaal naar Ghana

Bericht uitgegeven door Werkgroep Grauwe Kiekendief [land] op [publicatiedatum]

In een vorig natuurbericht berichtten we over Bruine Kiekendief ‘William’ die we nu alweer drie jaar met een GPS-logger in groot detail jaarrond kunnen volgen. Een nieuwkomer binnen het GPS-loggeronderzoek is Bruine Kiekendief ‘Roelof’, een adulte man die we vorig jaar zomer een GPS-logger ombonden. Roelof keerde dit voorjaar terug naar Oost-Groningen, met een logger vol met GPS-posities. Hij bleek een hoogst opmerkelijke reis achter de rug te hebben!

De nauwe trekbaan van de Bruine Kiekendief
Bladerend door de Zweedse ringatlas valt het op dat de verschillende soorten roofvogels verschillen in de breedte van hun trekbanen. Zweedse Visarenden waaieren in de nazomer over vrijwel geheel Europa uit en trekken vervolgens in een brede baan naar waterrijke gebieden ten zuiden van de Sahara. Bruine Kiekendieven daarentegen volgen een opvallend nauwe trekbaan via Oost-Spanje naar West-Afrika, vooral Senegal en Mali. Satellietzenderonderzoek naar Visarenden door Thomas Alerstam cs. en naar Bruine Kiekendieven door Roine Strandberg cs. bevestigde dit beeld. Waarom dit opmerkelijke verschil bestaat is natuurlijk de grote vraag.

De migratieroute en winterse verplaatsingen van Roelof
Roelof keerde op 15 april 2015 terug in Oost-Groningen waar hij zich meldde bij het lokale antennenetwerk waarmee we de opgeslagen GPS-data op afstand kunnen uitlezen. Het uitlezen van Roelof bleek echter geen sinecure, want Roelof was uitgerust met een logger met een geheugen van 32 in plaats van de reguliere 4 MB. En het downloaden van zoveel data kost heel erg veel tijd! Pas toen we een extra antenne hadden bijgeplaatst en Roelof een tijdje op/naast deze antenne ging zitten begonnen de MB’s binnen te stromen.

In het najaar van 2014 vloog Roelof via Spanje naar zijn eerste overwinteringsgebied in Senegal, waar hij op 27 september aankwam. Deze route valt precies binnen de hierboven beschreven nauwe trekbaan van de Bruine Kiekendief. Christiane Trierweiler cs. beschreef dat kiekendieven echter niet de gehele winter in één en hetzelfde gebied blijven, maar gedurende de winter afzakken naar zuidelijker gebieden als de noordelijke plekken uitdrogen. Dit zijn meestal verplaatsingen over enkele honderden kilometers.

Roelof verliet zijn eerste overwinteringsgebied op 10 november om ongeveer 500 kilometer naar het zuiden in Guinea neer te strijken. Tot onze verbazing bleef Roelof hier niet tot het einde van de winter maar verliet hij dit gebied op 26 januari om maarliefst 1700 kilometer langs de West-Afrikaanse zuidkust te vliegen, om uiteindelijk helemaal in Ghana te belanden! Ghana is echt heel erg ver weg voor een Nederlandse Bruine Kiekendief, buiten het ‘normale’ overwinteringgebied.

Aan de oevers van het Voltameer
In Ghana hield Roelof zich op aan de oevers van het Voltameer. Dit enorme stuwmeer is waarschijnlijk een prima overwinteringsplek voor een Bruine Kiekendief en het is de vraag hoe hij deze plek ooit heeft ‘gevonden’. Is hij hier in zijn jeugd door toeval terecht gekomen, waardoor de plek nu een vast punt in zijn jaarlijkse schema geworden is? Of heeft Roelof wellicht oostelijke genen die hem vertelden dat dit in de winter ‘the place to be’ is? Het volgen van jonge kiekendieven zal de sleutel zijn om dit soort spannende vragen te kunnen beantwoorden.

Roelof verliet het Voltameer op 28 februari, waarbij hij een noordwestelijke koers aanhield. Geholpen door een ferme rugwind werd hij zo de Sahara ‘overgeblazen’ totdat hij in de Westelijke Sahara op de oceaankust stuitte. Vanaf daar vervolgde hij zijn reis in noordoostelijke richting, waarbij hij in Marokko nog twee korte stops maakte (zoals het een kiekendief betaamt). Vanaf Marokko vloog hij linea recta terug naar precies hetzelfde rietveldje in Oost-Groningen…

Tekst: Raymond Klaassen & Almut Schlaich, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Ben Koks
Kaarten: Google Earth en Werkgroep Grauwe Kiekendief

Voor pdf’s van de aangehaalde publicaties, vraag Raymond Klaassen