Afsluiting van een succesvol ‘Jaar van de eekhoorn’

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging [land] op [publicatiedatum]

2014 was het jaar van de eekhoorn: een jaar waarin de Zoogdiervereniging en de Stichting Eekhoornopvang extra aandacht vroegen voor deze soort, en veel mensen zich op wat voor manier dan ook bezighielden met de eekhoorn. Tijdens dit jaar is er voor verschillende doelgroepen voorlichtingsmateriaal over de eekhoorn beschikbaar gekomen. Daarnaast heeft het veel informatie opgeleverd over de actuele verspreiding van het dier. In de herfst werden er meer dode eekhoorns gevonden dan normaal het geval is; De Dutch Wildlife Health Centre en de Zoogdiervereniging zijn nog bezig met het onderzoek naar de oorzaak hiervan.

Voorlichting
Er zijn in 2014 een aantal informatiebrochures over de eekhoorn beschikbaar gekomen. Eén brochure behandelt wat bewoners voor eekhoorns in hun buurt kunnen doen. Een andere brochure behandelt eekhoornvriendelijk groen- en wegbeheer en is bedoeld voor overheden en groenbeheerders in de stedelijke omgeving. Dankzij deze brochure zijn we nu bezig om in midden Nederland een aantal eekhoornbruggen te realiseren om eekhoorns veilig de weg over te laten steken. Daarnaast is een zoekkaart ontwikkeld om sporen van eekhoorns te herkennen en de belangrijkste uitheemse eekhoorns op naam te kunnen brengen. Ook aan de jeugd is gedacht door middel van de lesbrief ‘Ontdek de eekhoorn’ voor klas, de Buitenschoolse Opvang of elders. De informatie is bestemd voor docenten en kinderen vanaf de groepen 5 en 6 in het basisonderwijs. Voor lagere groepen is de lesbrief deels ook geschikt.

Verzamelen verspreidingsgegevens
Mensen werden opgeroepen om waarnemingen van eekhoorns door te geven. Dat is op verschillende manieren gedaan: telefonisch, per email, via waarneming.nl, telmee.nl, maar ook via zoogdiergezien.nl en de speciale eekhoornapp voor smartphones. Al die aandacht heeft ervoor gezorgd dat er in 2014 maar liefst 5.969 waarnemingen zijn binnengekomen. Nog nooit eerder werden er in één jaar zo veel meldingen van eekhoorns ontvangen (figuur 1).

Wat levert dat dan op voor de kennis over de verspreiding van de eekhoorn in Nederland? In bijgaande kaart (figuur 2) is te zien dat er uit het grootste deel van het verspreidingsgebied waarnemingen zijn binnengekomen. In 2014 zijn uit 700 kilometerhokken eekhoornwaarnemingen gemeld, waarvan uit de periode 2000-2013 geen enkele waarneming bekend was. Maar de kaart laat ook een aantal hiaten zien in vergelijking met de perioden 2000-2009 en 2010-2013. Zo zijn er van 2014 geen waarnemingen ontvangen uit Gaasterland (zuidwest Friesland) en bijna niets uit de Noordoostpolder. In Amsterdam en Zeeuws-Vlaanderen lijkt de verspreiding af te nemen. Ook op andere locaties zijn relatief veel zwarte of rode stippen te zien. Wat de trend in de verspreiding is, zal de komende jaren duidelijk moeten worden. Uit de gestandaardiseerde tellingen die vanuit het meetnet Dagactieve zoogdieren worden verricht (onderdeel van het Netwerk Ecologische Monitoring), is dit jaar wel gebleken dat over de periode 1996-2013 het aantal eekhoorns in Nederland matig is afgenomen. We zijn dan ook heel benieuwd naar de resultaten van het meetnet in 2014: deze komen echter pas medio 2015 beschikbaar.

Sterfte in 2014
Wat ook heeft bijgedragen aan de verhoogde aandacht voor de eekhoorn betreft een minder positief verschijnsel dat in 2014 optrad: de sterfte die in de herfst werd geconstateerd in een deel van het land. Daarbij werd zelfs een tiental keer waargenomen dat eekhoorns dood uit de boom vielen. In figuur 3 wordt het aantal gemelde dode eekhoorns weergegeven, die niet zijn doodgereden. Daarin vallen de pieken in de periode september-oktober 2014 meteen op (ongeveer een factor 4 tot 8). Uiteraard heeft dat ook te maken met de oproepen die toen zijn gedaan om alle dode eekhoorns te melden. Onder verkeerslachtoffers is de piek in het aantal meldingen echter veel minder uitgesproken (nog geen factor 2; figuur 4), wat het beeld versterkt dat er een grotere sterfte was dan normaal. Samen met het Dutch Wildlife Health Centre doet de Zoogdiervereniging onderzoek naar de opvallende sterfte in 2014: we hopen daar binnenkort meer over te kunnen vertellen.

In het jaar van de eekhoorn hebben veel mensen zich met de eekhoorn beziggehouden op een manier, of met een intensiteit waarin ze dat niet hadden gedaan als de aandacht er niet voor werd gevraagd. Daarnaast heeft het veel informatie opgeleverd over de actuele verspreiding. Natuurlijk blijven er allerlei vragen over, maar in zijn geheel kunnen we concluderen dat we het jaar van de eekhoorn met een goed gevoel kunnen afsluiten. Wat ons nog wel zorgen baart, is de sterfte die in 2014 optrad en daarom willen we iedereen oproepen om alle en zeker ook dode eekhoorns te blijven melden.

Activiteiten tijdens het Jaar van de Eekhoorn werden mede mogelijk gemaakt door: Prins Bernhard Cultuurfonds (Sayers Fonds), ASN Foundation, Groen en Doen en Vivara.

Tekst: Vilmar Dijkstra, Zoogdiervereniging
Figuren: Zoogdiervereniging (bron NDFF)