Bijzondere vindplaats van Schubvaren

Bericht uitgegeven door FLORON [land] op [publicatiedatum]

Van de ruim dertig in Nederland voorkomende soorten varens groeien er een aantal voornamelijk op muren. Eén van deze muurvarens is de zeldzame en beschermde Schubvaren. De Schubvaren is van nature een rotsplant en werd in ons land, vanwege het ontbreken van rotsen, tot voor kort uitsluitend op oude muren aangetroffen. Dit voorjaar werd deze soort voor het eerst op een voor ons land ongebruikelijke standplaats aangetroffen; namelijk op de grond.

Schubvaren (Asplenium ceterach) heeft bochtig gelobde, ongeveer tien centimeter lange bladeren. Aan weerszijden van de hoofdnerf staan zigzagsgewijs minstens tien driehoekig afgeronde lobben met een doorsnee van nog geen centimeter. Deze donkergroene lobben hebben aan de achterzijde aanvankelijk zilverachtige schubjes, veroorzaakt door de dekvliesjes van de sporenhoopjes. Nadat de sporenhoopjes zijn opengebarsten wordt de achterzijde bruinachtig met zilverachtige schubjes. Aan deze schubjes dankt de plant zijn naam.

De Schubvaren komt voor in West- en Zuid-Europa en bereikt in Nederland de noordgrens van haar verspreidingsgebied. Schubvaren groeit op zonnige plekken en wortelt in de spleten van kalkhoudende rotsen en muren. Op zulke plekken heeft zij regelmatig gebrek aan vocht. Bij vochtgebrek krullen de bladranden naar binnen en zien de planten er bruin en verschrompeld uit. Men vreest dan het ergste voor de overlevingskans van zulke planten, maar ze zijn goed aangepast aan extreme standplaatsen en na een regenbuitje staan ze er weer fris en groen bij. In tegenstelling tot de meeste muurvarens, die vooral op beschaduwde muren groeien, groeit Schubvaren het liefst in de volle zon. De plant is altijd groen en kan op zonnige plekken ook in de winter het zonlicht benutten voor de fotosynthese, althans als de winters niet te streng zijn.

Vanwege het ontbreken van rotsen groeit Schubvaren in ons land vooral op oude muren. Vanouds is de plant met name bekend uit het zuiden van Limburg, maar tegenwoordig wordt zij ook in het midden van het land aangetroffen op wallenkanten, kademuren en andere stenige plekken. Begin april werden door André de Jongh Schubvarens gevonden op een afwijkende standplaats. De varens groeiden op de grond en wortelden in het zand. Mogelijk gaat het hier om de eerste en enige terrestrische (in de aarde wortelende) groeiplaats van Schubvaren in ons land. De planten werden aangetroffen op de afsluitdam van het Oostvoornse Meer en groeiden op een open plek tussen de Duindoorns. Het zand ter plekke is kalkrijk vanwege de vele schelpresten. Als bijkomende bijzonderheid kan worden vermeld dat er op een beschutte, beschaduwde plek in de directe omgeving ook Tongvarens (Asplenium scolopendrium) werden aangetroffen. Ook deze soort groeit vaak op muren, maar terrestrische groeiplaatsen zijn bij Tongvaren niet zo uitzonderlijk als bij Schubvaren.

Ook een Schubvaren gezien?
Voer je waarneming met standplaats in op Telmee.nl of Waarneming.nl.

Tekst: Egbert de Boer en Bart Hendrikx, FLORON
Foto's: André de Jongh
Kaartje: FLORON/NDFF