Eerste vondst van het Rood oorzwammetje in Nederland

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Het fotogenieke Rood oorzwammetje werd op 28 augustus voor het eerst in Nederland aangetroffen in het Hulkesteinse bos in Flevoland. Slechts zes dagen later, op 3 september, werd hij ook gevonden bij het Poelbos bij Goes. Twee vondsten van een nieuwe soort die vlak achter elkaar plaatsvinden zijn uiterst zeldzaam. Het Rood oorzwammetje komt op wereldschaal alleen in Europa en Noord-Amerika voor, maar is daar overal zeldzaam.

Twee vondsten vlak achter elkaar
De Werkgroep Mycologisch onderzoek IJsselmeerpolders claimt als eerste het Rood oorzwammetje (Crepidotus cinnabarinus) te hebben gevonden. De werkgroep, onderdeel van de Nederlandse Mycologische Vereniging, inventariseert door middel van een wekelijkse onderzoeksdag de paddenstoelen van Flevoland en de Noordoostpolder. Veel leden gaan ook individueel op onderzoek uit, zo ook Ieko Staal. Hij vond het Rood oorzwammetje op 28 augustus in het Hulkesteinse bos (bij Zeewolde) in de omgeving van de Wielseweg op een circa 15 centimeter dikke, dode beukentak. Ze zaten op het hout tussen vele exemplaren van het algemeen voorkomende Week oorzwammetje (Crepidotus mollis). De waarnemingen uit het buitenland vonden plaats op het dode hout van Eik, Linde, Es, Populier en Appel , kortom een breed scala aan loofhoutsoorten. Het Rood oorzwammetje werd na de vondst bemonsterd voor DNA-soortenonderzoek en opgestuurd naar het Nationaal Herbarium.

De tweede waarneming van Nederland vond plaats op 3 september in de omgeving van het Poelbos te Goes. Twee meldingen binnen een week van dezelfde nieuwe Nederlandse soort komt vrijwel nooit voor. Waarschijnlijk zijn de weersomstandigheden voorafgaand aan de vondsten ideaal geweest voor de ontwikkeling van het Rood oorzwammetje.

Nederlandse naam
Het Rood oorzwammetje heeft nog geen officiële Nederlandse naam. Omdat de soort in het verleden ook een paar keer in België is gevonden en genoteerd werd onder de naam “Rood oorzwammetje” wordt deze naam, onder voorbehoud, ook voor de twee nieuwe Nederlandse vondsten gebruikt. Het Rood oorzwammetje is ondanks zijn bescheiden grootte van maximaal enkele centimeters een niet te missen soort. De wetenschappelijke soortnaam cinnabarinus refereert naar de kleur “vermiljoenrood”of kortweg “vermiljoen”. Vermiljoen is een rood-oranjeachtig pigment. Het bestaat uit kwik(II)sulfide en wordt in de natuur gevonden als het mineraal cinnaber. Er zijn meer paddenstoelen die aan deze kleur hun Nederlandse naam ontlenen zoals de Vermiljoenhoutzam (Pycnoporus cinnabarinus) en de Vermiljoengordijnzwam (Cortinarius cinnabarinus). De naam Vermiljoenoorzwammetje zou dus meer voor de hand liggen. Vooralsnog is het wachten op de officiële Nederlandse naam. De naam wordt bepaald door de Commissie Nederlandse Namen (CNN) van de Nederlandse Mycologische Vereniging.

Twee soorten naast elkaar
Menigeen die de foto van het Rood oorzwammetje voor het eerst ziet denkt aan een spontane kleurvariëteit van de oorzwammetjes die er omheen staan. Het idee is niet zo gek want het komt bij paddenstoelen wel meer voor. Op de foto met het Rood oorzwammetje zijn ook witte exemplaren te zien van het Week oorzwammetje (Crepidotus mollis). Afgezien van de uitwendige verschillen tussen deze twee soorten zoals de kleur, zijn er ook levensgrote microscopische verschillen. Hierdoor is het zonneklaar dat we te maken hebben met twee verschillende soorten.

Door zijn zeldzaamheid en magnifieke kleurschakering van verschillende tinten rood is het Rood oorzwammetje een dankbaar object voor fotografen. Hierdoor zijn er op internet relatief veel foto’s van dit zeldzame oorzwammetje te vinden. Het valt hierbij op dat het Rood oorzwammetje, net zoals op onze foto, vaak is gefotografeerd samen met andere soorten oorzwammetjes. Het zou kunnen wijzen op een vorm van symbiose, parasitisme of een andere vorm van afhankelijkheid. Onderzoek zal dit nog moeten uitwijzen.

Hulkesteinse bos; niet zomaar een bos
Het Hulkesteinse bos is rijk aan paddenstoelen en heeft inmiddels een reputatie als het gaat om het voorkomen van zeldzame paddenstoelen. Zo komt de zeer zeldzame Kroontjesknotszwam (Artomyces pyxidatus) hier voor. Hij wordt hier gevonden op sterk vermolmde populierenstobben en -stammen. Afgelopen maand werden er in dit bos nog meer juweeltjes van paddenstoelen gevonden. Soorten zoals de steeds zeldzamer wordende Paarse pronkridder (Calocybe ionides, RL; bedreigd) zijn hier nog te vinden. Ook de zeldzame Plakkaattolzwam (Coltricia confluence) komt er voor. Van deze in clusters groeiende tolzwam zijn de vele hoedjes tot een plakkaat versmolten. Ook de zeldzame en door het verschijnen in gebouwen in opspraak geraakte Toverchampignon (Agaricus geesterani) werd hier gevonden. Bijzondere bossen zoals het Hulkesteinse bos bieden blijkbaar ook mogelijkheden voor uitheemse soorten om zich te vestigen. Dat heeft de vondst van het Rood oorzwammetje nu wel aangetoond.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Ieko Staal; Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging