Rotte steen in de Noordzee

Bericht uitgegeven door Ecomare [land] op [publicatiedatum]

Op de kade in de visserijhaven van Oudeschild op Texel staat op een pallet een grote, vaalrode zwerfkei. Er lagen een paar brokstukken omheen, maar die zijn al door souvenirjagers meegenomen. De kei is een paar weken geleden in de Noordzee opgevist door de platviskotter TX68. Toen de kei een tijdje aan dek stond begonnen er stukken van af te brokkelen. De vissers vroegen zich af hoe dat kan.

Graniet
De meeste zwerfkeien die op de Noordzeebodem liggen zijn van graniet. Dat is een gesteente dat uit kristallen van mineralen bestaat. Vaak zijn dat drie of meer verschillende soorten mineraal, die het graniet een eigen kleur en tekening geven. Verschillende mineralen in verschillende verhoudingen zorgen voor een enorme variatie in soorten graniet: van fijnkorrelig egaal grijs tot uitbundig felrood met grove vlekken in andere kleuren.

Rapakivi
Sommige soorten graniet bevatten mineralen die gevoelig zijn voor de inwerking van zeewater. Als zo'n steen eeuwenlang op de zeebodem ligt wordt de buitenkant poreus. Zolang er water in de poriën zit blijft de steen heel, maar als de steen op het droge komt gaat de buitenkant werken en brokkelen er stukken van af. Een hele groep van granietsoorten die dit verschijnsel vertoont wordt aangeduid met de term 'rapakivi', het Finse woord voor 'rotte steen'. Rapakivi's zijn vaak spectaculair getekend.

Specialist
Het is specialistenwerk om te bepalen wat de naam is van een gevonden stuk graniet. We stuurden foto's van de steen op naar Harry Huisman, beheerder van de website kijkeensomlaag.nl. Deze expert op het gebied van zwerfstenen kon ons vertellen dat het in dit geval gaat om een grofkorrelige biotietgraniet. Het is een zwerfkei die in de voorlaatste ijstijd, dus ongeveer 150.000 jaar geleden, door de gletsjers vervoerd is vanuit Scandinavië naar het Noordzeegebied.

Meer lezen?
In de encyclopdie van Ecomare kun je meer vinden over de Saale-ijstijd en over zwerfstenen. De website www.kijkeensomlaag.nl bevat enorm veel informatie over zwerfkeien.

Tekst: Ecomare
Foto's: Gerbrand Gaaff