Muizenstaartjes in de Betuwe
Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]
Wie in deze tijd van het jaar eens gaat kijken bij een boomkwekerij, of een ingang van een weiland, kan voor een aangename verrassing komen te staan. Het Muizenstaartje is een onopvallend, klein (soms slechts enkele centimeters hoog), maar bijzonder mooi plantje, dat hier nog wel eens wil groeien. Mits de grond onbespoten is.
Ecologie
Het Muizenstaartje is een zogenaamde winterannuel. De zaden kiemen in het najaar, wanneer het koel en regenachtig is. Het plantje overwintert dan als rozet, en kan dan al vroeg in het voorjaar direct beginnen met bloeien. Het voordeel van zo’n strategie is dat er nog weinig concurrentie om licht en voedingsstoffen is van andere planten, die pas later in het voorjaar uitlopen of kiemen. In de zomer droogt de grond uit en sterft de plant af. De vele kleine, door wind verspreide zaden voor de volgende generatie zijn dan echter al gerijpt en liggen dan alweer te wachten op de herfstregens.
Muizenstaartje is een pionier op matig voedselrijke tot redelijk voedselrijke open, kalkarme, vaak verstoorde grond. De grondsoort is dan minder van belang. Meestal is dit zandige klei, maar ook op zware klei, leem, zand, veen of zelfs grind kan de plant groeien. De planten verdragen een lichte mate van betreding. Je kunt Muizenstaartjes aantreffen bij ingangen van weilanden die in de winter tijdelijk onder water kunnen staan, omgewerkte akkertjes of moestuinen en boomkwekerijen in bijvoorbeeld de Betuwe. Daar groeien ze samen met ‘akkeronkruiden’ als Varkensgras, Kleine Veldkers, Herderstasje en Ereprijzen.
Verspreiding
Het kaartje van FLORON en NDFF hiernaast toont de verspreiding van Muizenstaartje in Nederland. Vooral in Friesland is het Muizenstaartje veel aangetroffen, maar hier is er dan ook gericht naar gezocht. Ook langs de voormalige Zuiderzeekust is Muizenstaartje veel aangetroffen, op veen of zeeklei. Verder is de plant uit het verleden, maar ook van afgelopen jaren, bekend uit het lösslandschap in Zuid- en Midden-Limburg. Waarnemingen van Muizenstaartje op een natuurlijke standplaats, namelijk vloedmerk van zeegras, zijn erg zeldzaam.
Vreemde boterbloem
Het Muizenstaartje (Myosurus minimus L.) behoort tot de familie van de Ranunculaceae. Er is een aantal overeenkomsten met bekende vertegenwoordigers van deze familie zoals Boterbloemen en Dotterbloem, maar toch is het Muizenstaartje een vreemde eend in de bijt. In tegenstelling tot de meeste soorten van deze familie, zijn de bladeren niet handvormig, gelobd of gespleten, maar lijnvormig en vlezig, allen groeiend in een rozet. Dit geeft de plant een beetje het uiterlijk van een kleine weegbree of een gras.
Uit de grondstandige bladrozet groeit een aantal bloemstelen. De rechtopstaande kroonbladeren zijn zeer klein en onopvallend, lineairlepelvormig en geelgroen. Zij geven honing af, die kleine bestuivers (mugjes, vliegen, sluipwespen en kevers) aantrekt. Hieromheen staan de afstaande, witvliezige kelkblaadjes, met opvallende sporen die naar beneden gebogen tegen de bloemsteel aanliggen. Deze zijn duidelijk groter dan de kroonblaadjes. De bloembodem, met daarop de talrijke (vele tientallen tot honderden) vruchtbeginsels, groeit ook tijdens de bloei sterk uit in de lengterichting, tot soms wel tien centimeter lang. Zo komen voortdurend vruchtbeginsels langs de helmhokjes, waardoor veel zelfbestuiving plaatsvindt. De plant dankt zijn naam dan ook aan die opvallende, langgerekte bloembodem, die kennelijk deed denken aan een muizenstaart.
Zelf zoeken
Muizenstaartjes vallen zoals eerder vermeld dus niet echt op, je moet er echt voor door de knieen. Mocht je ze vinden, geef je waarnemingen dan door via www.waarneming.nl of www.telmee.nl. Het is leuk om ook te vermelden in wat voor een gebied je de plant hebt gevonden, en welke andere planten eromheen staan.
Tekst: Erik Simons
Foto’s: Erik Slootweg en Erik Simons