Opvallende voorjaarstrek van koolmezen

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Plotseling zijn er weer veel koolmezen waarvan de nodige bovendien een afwijkende ‘tswie-wie-wie’-roep hebben. En dat is best bijzonder, want het gaat om terugtrek van vogels met een ver oostelijke herkomst. In sommige najaren trekken sommige vogelsoorten invasie-achtig door. Als het om mezen gaat, merken we in het voorjaar doorgaans niets van massale terugtrek en lijken ze wel te zijn ‘verdampt’. Zijn ze allemaal dood, trekken ze via een andere route terug? Ditmaal lijkt het anders.

Najaar 2012
Afgelopen najaar werd Nederland overspoeld door koolmezen. Op veel trektelposten werden de bestaande telpostrecords verpletterd. Voorbeelden zijn tellingen op 13, 18 en 19 oktober met dagelijks meer dan vijfduizend vogels langs telpost Ketelbrug Fl (met een Nederlandse record van 6109 op de 19e) en bijna 4800 langs De Nolle, Vlissingen Zl en bijna 4000 langs De Vulkaan, Den Haag ZH op 19 oktober. Alleen al op de 19e werden ruim 25.000 exemplaren ingevoerd op www.trektellen.nl en in tien dagen tijd (11 tot 20 oktober) in totaal 75.000. Een ongekend aantal. Ter vergelijking: in oktober 2011 telden de trektellers 4100 koolmezen in Nederland.

In najaar van 2012 belandden er ook minimaal 11.000 koolmezen in de netten van Nederlandse ringers, ruim vijf keer zoveel als een jaar eerder. Van de gevangen koolmezen bleken enkele exemplaren eerder in het najaar in de Baltische staten te zijn geringd, wat aangeeft dat de vogels vanuit deze regio, en wellicht zelfs verder oostelijk tot in Rusland, afkomstig zijn. Opvallend aan de trekkende vogels was dat vele een afwijkende roep lieten horen. In een eerder Natuurbericht werd al aangegeven dat deze vogels waarschijnlijk uit Rusland afkomstig zijn.

Maart 2013
Het is vaak de vraag waar die mezen die in het najaar langskomen in de winter blijven. Merkbare terugtrek wordt in ons land meestal niet of nauwelijks vastgesteld op de telposten. Deze maand worden echter op sommige telposten ‘zomaar’ relatief veel koolmezen geteld, waarbij ook weer vogels met de ‘tswie-wie-wie'-roep. Zo werden op 5 maart langs Breskens Zl (208 exemplaren), op 6 maart op telposten Maarnsche Berg Ut (180) en De Horde Lopik Ut (152) en op 7 maart langs De Groote Peel NB/Lb (203) aantallen geteld die voor het voorjaar ongebruikelijk zijn. De 349 koolmezen die op 7 maart langs De Hoekse Sluis, Bergambacht ZH vlogen, en de 420 een dag later langs De Groote Peel, betekenden zelfs voorjaarsrecords voor Trektellen.nl. Dat record stond tot dit voorjaar op 163, bij Breskens, 11 maart 1995. Het zijn natuurlijk niet de enorme aantallen van het afgelopen najaar maar is toch zeker opmerkelijk zo in het voorjaar.

Leuk was ook de vangst van een volwassen vrouwtjeskoolmees nabij Surhuisterveen Fr op 11 maart met een ring uit Litouwen. Deze vogel had blijkbaar de najaarstrek en de winter overleefd en was nu op de terugweg naar haar broedgebied in de Baltische Staten of wellicht Rusland.

Tekst: Arjan Boele & Fred Hustings, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto: Jan van der Straaten, Saxifraga; Arjan Boele, Sovon Vogelonderzoek Nederland