Massale kraanvogeltrek over Nederland

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland op [publicatiedatum]

Maandag en dinsdag werd Nederland overspoeld door kraanvogels. Door het plotselinge mooie weer en de zuidoostelijke wind trok een brede stroom kraanvogels over vooral Oost-Nederland. Ze vertrokken vorige week vanuit Spanje en Frankrijk naar hun broedgebieden in Noord-Europa. Nederlandse vogeltellers noteerden enorme aantallen. Het ging naar schatting om misschien wel 100.000 vogels. Een reconstructie van deze immense trekgolf.

De kraanvogeltrek is een van de meest imposante natuurverschijnselen van Europa: ieder voorjaar trekken deze grote vogels met luid getrompetter vanuit de overwinteringsplaatsen in Spanje en Frankrijk naar de broedgebieden van Noord-Europa. De aanblik van hun machtige V-formaties in combinatie met het joelende, trompetachtige roepen van honderden vogels doet alle vogelaarsharten sneller kloppen.

Opmars
Vanaf 3 maart werd de kans op kraanvogels in Nederland groter. Op 27 februari vertrokken er al 78.000 vogels vanuit Spanje. In totaal overwinteren daar circa 150.000 vogels. Het grootste deel van deze vertrekkers was de dag erna aanwezig in Arjuzanx, in het zuidwesten van Frankrijk. Deze groep trok richting het noordoosten; op 3 maart pleisterden veel vogels op de vaste slaapplaatsen aan het Lac du Der. In de namiddag van 3 maart trokken de eerste groepen over Zuid-Limburg. De matige zuidoostenwind op die dag zorgde ervoor dat de kraanvogels hun trekbaan wat richting het westen verlegden. Het is ieder jaar opnieuw de vraag of de kraanvogels Nederland aandoen, omdat de trekbaan normaliter wat oostelijker ligt.

Topdag
De topdag volgde op 4 maart, toen grote groepen aan het einde van de ochtend over oostelijk België en Zuid-Limburg trokken. De zwakke, zuidoostelijke wind zette door. Tellers die de hele middag bij Etzenrade (oostelijk van Sittard) stonden, noteerden een recordaantal van 27.934 overvliegende exemplaren. Westelijker, over het Peelgebied, trokken zeker 3.500 exemplaren door. Op basis van op waarneming.nl ingevoerde tellingen trokken die dag naar schatting 50.000 kraanvogels over het zuidoosten van Nederland. Het ging om grote groepen van gemiddeld ongeveer 300 vogels (zie figuur). Een topdag voor Nederlandse begrippen. Om zoveel mogelijk van de gunstige omstandigheden te profiteren, trokken de kraanvogels tot ver in de avond en zelfs ’s nachts verder. In Limburg werden overnachtende groepen onder andere gehoord in De Hamert en in de Meinweg. Zelfs via de webcam op volgdeoehoe.nl waren ze te horen, terwijl ze over Achterhoek trokken.

Breder front
Een bekend verschijnsel is dat kraanvogels bij zuidoostelijke wind ook over westelijke Nederland vliegen. Ook dinsdag 5 maart was een dag met geweldige trek. Nu trokken de gehele dag kraanvogels over een breed front over het land, zij het dat de grootste groepen nog steeds oostelijk bleven. Op 6 maart vorig jaar was eenzelfde, brede verplaatsing in Nederland te zien, maar nu in veel lagere aantallen. Het warme voorjaarsweer zorgde ervoor dat de kraanvogels later op de dag gebruik konden maken van thermiekbellen. Grote groepen waaierden soms uit en cirkelden rond, om vervolgens gestaag verder te flappen. Aan het einde van de dag waren 323.264 exemplaren ingevoerd op waarneming.nl. Daar zitten erg veel dubbele waarnemingen tussen, omdat veel groepen op meerdere plaatsen werden opgemerkt. Het vergt veel uitzoekwerk om het totale aantal van de afgelopen dagen in kaart te brengen, vanwege deze dubbeltellingen. Het aardige is dat het doortrekpatroon mooi te zien is via de site. Deze animatie laat zien dat de aantallen op 6 maart snel afzwakten.

Hype
Dankzij de sociale media (@waarneming) en waarneming.nl kon de verplaatsing van de kraanvogels gedetailleerd en bijna live gevolgd worden. Vogelaars anticipeerden door een dag vrij te nemen of zelfs naar Zuid-Limburg af te reizen. Zo pendelden twee jonge vogelaars op 5 maart de hele dag per trein tussen Roermond en Sittard, om zoveel mogelijk kraanvogels te kunnen zien. De kraanvogels zorgden voor een ware hype.

Tekst: Albert de Jong, Sovon Vogelonderzoek Nederland & Hisko de Vries, waarneming.nl, met bijdragen van Herman van der Meer (grafieken) en Cornelis Fokker (stagair Sovon)
Foto's: Koos Dansen; Joerg Mager, Saxifraga