Roodkniedikpootspringspin: nieuwe spinnensoort voor Nederland

Bericht uitgegeven door Stichting Bargerveen [land] op [publicatiedatum]

Nederland is een inheemse spinnensoort rijker. Tijdens een grootschalig onderzoek aan de fauna van heideterreinen is de Roodkniedikpootspringspin voor het eerst in ons land aangetroffen. De vondst van deze nieuwe soort wordt beschreven in het komende nummer van het vakblad “Entomologische Berichten”. De opvallend rode knieën van de spinnensoort worden gebruikt bij het baltsen.

De Roodkniedikpootspringspin (Sibianor larae) is door medewerkers van Stichting Bargerveen gevonden tijdens een onderzoek naar de fauna van twee heideterreinen in Noord-Brabant (Strabrechtse Heide) en Drenthe (Dwingelderveld). Doel van dit onderzoek was om effecten van verzuring en vermesting op karakteristieke diersoorten van heideterreinen beter te begrijpen.

De Roodkniedikpootspringspin is pas 11 jaar geleden wetenschappelijk beschreven. Naast in Noord-Europese landen en Rusland bleek de soort later ook in Duitsland en in België voor te komen. De vondst van de soort in Nederland sluit dus goed aan op de bekende verspreiding. Ook het habitattype, warme plekjes in droog heideterrein, komt overeen met de vindplaats in België.

Rode Knietjes bij de balts
De nieuwe spinnensoort lijkt sterk op een andere Nederlandse soort, de Dikpootspringspin (Sibianor aurocinctus). Het grote verschil tussen beide soorten is dat bij de Roodkniedikpootspringspin (de naam zegt het al) de “knieën” van het eerste pootpaar rood gekleurd zijn. Deze knieën spelen waarschijnlijk een belangrijke rol bij de balts, waarbij mannetjes en vrouwtjes ‘controleren’ of ze wel van dezelfde soort zijn.

Bij de meeste soorten spinnen fungeren de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen als een “sleutel en een slot”: alleen individuen van dezelfde soort kunnen succesvol paren. Gewoonlijk worden deze kenmerken door entomologen gebruikt voor het onderscheiden van soorten. De vorm van de geslachtsorganen van deze springspinnen zijn echter nagenoeg identiek. Springspinnen “doen” het anders. Ze hebben een uitzonderlijk goed waarnemingsvermogen en kennen een gecompliceerd baltsritueel, waarbij vorm, kleurpatronen en zelfs geluid van de mannetjes een belangrijke rol spelen (een tweetal prachtige films van buitenlandse soorten kun je hier en hier bewonderen). Het uitsluiten van niet-soortgenoten vindt dus al plaats vóór de paring, waardoor een sleutel-en-slot-systeem van de voortplantingsorganen niet meer nodig is. Bij de nieuwe soort fungeren de mannelijke rode knieën voor vrouwtjes van de Roodkniedikpootspringspin wellicht als een rood verlicht raam, maar voor vrouwtjes van de Dikpootspringspin als een stoplicht.

Nieuwe spinnensoorten
Spinnen zijn in Nederland een onderbelichte diergroep. Van veel soorten is de verspreiding en de mate van voorkomen nog slecht bekend en met enige regelmaat worden nog nieuwe soorten voor Nederland gevonden. Meestal zijn dit soorten die door toedoen van de mens in Nederland terecht komen, zoals verstekelingen in groente- en fruittransporten of soorten die zich in kassen weten te handhaven. Het vinden van nieuwe inheemse soorten is een stuk minder gebruikelijk.

Tekst: Joost Vogels, Stichting Bargerveen
Foto's: Pierre Oger, ARABEL-beeldbank; Peter Koomen, EIS-Nederland; Marijn Nijssen, Stichting Bargerveen