Profiteren onze broedvogels weer van een natte Sahel?

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Een nat najaar in de Sahel is gunstig voor sommige Nederlandse broedvogels. Soorten die in deze streek direct ten zuiden van de Sahara overwinteren, profiteren daarvan. In 2011 lieten onder meer de gele kwikstaart, gekraagde roodstaart en kwartel de hoogste aantallen sinds 1984 zien. Na een nat najaar van 2010 konden ze meer voedsel vinden in hun overwinteringsgebieden en waren ze fitter voor de trektocht naar het noorden. In het najaar van 2012 was het opnieuw best nat in de Sahel. Zien we dat weer terug in de cijfers van dit voorjaar?

In het broedvogelrapport van 2011, dat Sovon deze week uitbrengt, staan de laatste feiten over de broedvogelstand van Nederland op een rij. Dankzij tellingen van ruim 1900 deskundige vrijwilligers weten we dat de meeste Sahelgangers het in 2011 erg goed deden, maar dat diverse standvogels opnieuw een flinke veer moesten laten.

Natte Sahel
De gele kwikstaart, een soort van de Rode Lijst, liet in 2011 de hoogste aantallen sinds 1984 zien. Deze broedvogel van open akkerland profiteerde van de gunstige omstandigheden in de overwinteringsgebieden in de Sahel. Daar viel in het najaar van 2010 de meeste regen sinds de eeuwwisseling. Dankzij deze regenval was er genoeg voedsel voor de soort te vinden. Daardoor was er meer kans op een succesvolle overwintering en trektocht naar de broedgebieden. Ook andere soorten die in de Sahel overwinteren, lieten de hoogste aantallen sinds 1984 zien: de blauwborst, gekraagde roodstaart, kwartel, rietzanger, snor en sprinkhaanzanger. Dit onderstreept dat de omstandigheden in de Sahel cruciaal zijn voor deze soorten.

Achteruitgang standvogels
Tegenover de gunstige situatie voor bepaalde Afrikagangers staat de afname van verschillende broedvogels die in Nederland overwinteren: de standvogels. Vanwege de serie koudere winters daalden de aantallen van de ijsvogel, winterkoning en het waterhoen. De laatstgenoemde soort halveerde in de jaren 2009 tot 2011. De winterkoning nam in die periode met een derde af. Ook de ijsvogel kan, ondanks zijn naam, slecht tegen langdurige vorstperiodes. Ten opzichte van het topjaar 2008 bleef niet eens de helft van het aantal broedparen over.

En 2013?
De hoeveelheid regenval van de Sahel voor het najaar van 2012 is positief. Tussen juni en oktober viel er relatief veel neerslag. Misschien gaan we dit weer terugzien in hogere indexen bij sommige broedvogelsoorten. Het zou goed kunnen dat soorten als sprinkhaanzanger en snor, die het in 2011 uitzonderlijk goed deden, opnieuw hoge aantallen zullen laten zien. De verwachtingen zijn in ieder geval gunstiger dan voor het voorjaar van 2012, dat voor sommige soorten tamelijk desastreus verliep. Droogte in de Sahel en zandstormen in de Sahara trokken een zware wissel op soorten als de oeverzwaluw en tuinfluiter. Voor verschillende standvogels zijn de verwachtingen minder rooskleurig. Het lang aanhoudende, winterse weer heeft wellicht opnieuw een aanslag gepleegd op het bijvoorbeeld het waterhoen en de winterkoning. En wat doet deze koude, natte maand maart bijvoorbeeld met de eileg van de weidevogels, die baat hebben bij zachter weer om op tijd met de eileg te beginnen? Allemaal vragen die in het nieuwe broedseizoen beantwoord moeten worden met harde cijfers.

Tekst: Albert de Jong, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto: John van Betteray