Zeldzaam Groot zeegras aangetroffen bij Zierikzee

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Ongeveer een maand geleden heeft een Belgische sportduikster in de buurt van Zierikzee, in de Oosterschelde, twee exemplaren van het Groot zeegras aangetroffen. Deze zaadplant wordt in Nederland ernstig bedreigd, is zeldzaam en staat op de Rode Lijst van beschermde soorten. Voor zover bekend is dit de eerste keer dat op deze locatie, tenminste sinds zeer lange tijd, Groot zeegras is aangetroffen.

In de Zeeuwse Delta is Groot zeegras (Zostera marina) een beschermde zaadplant die alleen nog maar incidenteel wordt aangetroffen in enkele schorkreken in het oosten van het Oosterschelde- en Westerscheldebekken. Dit zijn locaties waar sportduikers nooit komen. Deze zeldzame plant wordt daarom door hen in Nederland nooit waargenomen. Daarom is het zo opmerkelijk dat in augustus van dit jaar een Belgische sportduikster bij Zierikzee, in de centrale Oosterschelde, twee stekjes van Groot zeegras heeft aangetroffen. De plantjes staan vlak bij elkaar op een diepte van circa 1,5 meter.

Groot zeegras is een van de twee vaatplanten die in Nederland in zeewater voorkomen. De andere soort is het Klein zeegras en is, hoewel ook bedreigd, nog wat meer op onze kust te vinden. Door menselijke en natuurlijke factoren is de afgelopen honderd jaar het zeegras in Nederland zeer sterk achteruitgegaan. Vroeger bedekte het zeegras nog ruim 15.000 hectare op onze kust. Het werd zelfs geoogst voor isolatiemateriaal, dakbedekking, dijkbekleding en vele andere toepassingen. Veel Nederlanders verdienden toen hun boterham met het oogsten van zeegras. Groot zeegras gedijt het beste in brak water. Met de aanleg van de Afsluitdijk van het IJsselmeer en de Deltawerken is het brakwaterareaal van onze kust sterk afgenomen. Een infectie met een slijmzwam heeft het resterende zeegras nog verder gedecimeerd. Deze infectie eist langs de gehele Noord-Atlantische kust zijn tol in alle resterende en nagenoeg overal bedreigde Groot zeegras populaties.

Groot zeegras is niet alleen om zijn zeldzaamheid een bijzondere verschijning. Ook het type plant is zeer bijzonder. Op de twee zeegrassoorten na behoren alle planten die we op onze kust in zeewater aantreffen tot de lagere, of ook wel minder ontwikkelde, wieren en algen. Dit kunnen zowel microscopisch kleine, tot het plankton behorende plantjes zijn of de grotere wieren. Van de vaatplanten, waartoe ook de meeste landplanten behoren, komen alleen het Groot en Klein zeegras in zout water voor. In zoet water groeien veel meer soorten vaatplanten.

Groot zeegras kan tot ongeveer twee meter hoog worden en kan, mits het zeewater helder genoeg is, tot een diepte van circa 17 meter voor komen. In het relatief troebele water van onze kust wordt het uitsluitend in zeer ondiepe getijdegebieden aangetroffen. De bladeren zijn tot 50 centimeter lang en 9 millimeter breed met 11 nerven. De vrucht is een klein geribd nootje dat door het water wordt verspreid. De soort heeft een voorkeur voor brak water. In de Zeeuwse Delta is het nagenoeg verdwenen en in het Waddengebied zijn nog slechts een paar locaties bekend waar Groot zeegras kan worden aangetroffen. In het Grevelingenmeer en Veerse meer is het uitgestorven. Het vormt, mits het in voldoende dichtheden kan uitgroeien, een uniek ecotype waar het Groot zeegras de enige dominant voorkomende plant is. Het vormt dan foerageer- en voortplantingsgebieden voor diverse zeedieren waar met name bepaalde vissoorten zoals het Zeepaardje zich prima thuis voelen. Het is een voedselbron voor de Rotgans en Smient. De eetbare wortelstokken houden het zand van de zeebodem vast, zodat het zelfs met de aanwezige getijdenstromingen een stabiele habitat kan vormen. Maar twee stekjes vormen nog geen groene weide van zeegras. Het is niet waarschijnlijk dat onder de huidige omstandigheden van met name de relatief hoge zoutconcentraties deze plantjes hier een uitgebreid zeegrasveld kunnen voortbrengen.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto’s: Kiki Vleeschouwer; Peter H van Bragt

De tekst is onder andere samengesteld met behulp van de websites van Deltares en Rijkswaterstaat waar nog veel meer informatie over het Groot- en Klein zeegras is te vinden.