Texelse potvis was 50+

Bericht uitgegeven door Ecomare [land] op [publicatiedatum]

Het was een oudje, dat was al te zien aan zijn grijze snuit. Toch was het lange tijd onzeker hoe oud de potvis precies was toen hij afgelopen december dood op de Razende Bol aanspoelde. Wetenschappers van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee hebben dat nu onderzocht. Ze zijn er achter gekomen dat het Texelse potvismannetje een 50-plusser was. Dat is behoorlijk oud voor potvissen, die maximaal zo’n 70 jaar kunnen worden. Voor een potvis zou je hem dus bejaard kunnen noemen.

Oud mannetje
De grijze verkleuring rond de bek wordt bij potvissen veroorzaakt door het eten van inktvissen. Met hun zuignappen maken die littekens op de walvishuid voordat ze worden doorgeslikt. Hoe meer inktvissen de potvis heeft gegeten, hoe grijzer hij wordt. En hoe ouder het dier dus is. Daarnaast waren het tong- en borstbeen bij de Texelse potvis al helemaal vergroeid. Bij jonge potvissen bestaan deze botten nog uit losse delen. Maar om precies te weten hoe oud een potvis is geworden, moet je in de tanden kijken. Een potvis heeft tussen de 26 en 52 tanden in de onderkaak. In de bovenkaak zitten alleen wat piepkleine tandjes, die niet eens vast in de kaak zitten.

Jaarringen
De tanden van een potvis groeien gedurende zijn hele leven, ze hebben dan ook maar één gebit en wisselen dus niet. Doordat er elke keer een laagje bij komt ontstaan er jaarringen, vergelijkbaar met die van bomen. Wanneer je de tand doorsnijdt kun je deze ringen zien en tellen. Omdat de Texelse potvis al erg oud was, waren zijn tanden behoorlijk versleten. Daardoor konden niet alle jaarringen meer teruggevonden worden. De onderzoekers telden 51 duidelijke jaarringen, van vier jaarringen waren ze niet helemaal zeker en een aantal jaarringen was al weggesleten. Daarom concluderen de onderzoekers dat de walvis minstens 51 tot 55 jaar oud is geworden…en waarschijnlijk nog wel een paar jaartjes ouder.

Aangespoelde potvis
De onderzochte potvis spoelde afgelopen winter aan op de Razende Bol, een zandplaat bij Texel. Het volwassen mannetje was doodgegaan op zee en door de stroming op de zandplaat gedreven. Dat gebeurde een paar dagen nadat er op diezelfde plek een levende bultrug aanspoelde. De dode potvis kwam daardoor nauwelijks in het nieuws. Tijdens het ontleden zijn zeldzame, grote brokken ambergris, met een totaal gewicht van 83 kilo, gevonden in de endeldarm van de potvis. Deze zeer uitzonderlijke hoeveelheid ambergris maakte het dier wereldwijd uniek. Zo is de potvis toch nog beroemd geworden.

Zwerftocht
Potvissen zijn de grootste tandwalvissen op aarde en ze komen niet vaak in de Noordzee. De afgelopen 500 jaar is het maar zeventig keer eerder voorgekomen dat een dood exemplaar op de Nederlandse of Belgische kust terecht kwam. Altijd zijn het mannetjes en in de meeste gevallen zijn ze jong. Vrouwtjes blijven hun hele leven in tropische en subtropische zeeën. Waarschijnlijk trekken jonge mannetjes veel rond omdat ze nog niet aan de voortplanting deelnemen. Al zwervend komen ze soms in de Noordzee terecht. Datzelfde zou kunnen gelden voor de oude potvissen die aanspoelen. Mogelijk zijn deze oude heren niet meer zo geïnteresseerd in de dames en gaan ze weer op zwerftocht.

Meer weten?
Wetenschappers Rob Witbaard en Gerard Nieuwland van het NIOZ hebben het onderzoek naar de leeftijdsbepaling van de potvis geleid. De botten van de potvis en de doorsnede van de tand zijn bij Ecomare te bekijken. In de encyclopdie van Ecomare kun je meer lezen over potvissen.

Tekst: Ecomare
Foto's: René Pop; Sytske Dijksen; Bert Aggenbach