De boom is dood, leve de zwam

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging op woensdag 1 september 2010

Vorige week maandag viel de 150 jaar oude Anne Frank boom om. De boom was ernstig aangetast door de Platte tonderzwam en een honingzwam. Ondanks de bescherming van een indrukwekkend stalen korset was de boom niet opgewassen tegen de heftige regenval en forse rukwinden. Zware regenval aan het eind van de zomer betekent vaak de nekslag voor bomen die zwaar door zwammen zijn aangetast. Dit is echter geen reden om deze bomen direct te kappen.

Het komt zelden voor dat het omvallen van een boom tot ver buiten ons land voor beroering zorgt. De Anne Frank boom viel vorige week maandag om na dagen van heftige regenval en gedurende forse rukwinden. Al in 2007 ontstond grote onrust toen besloten werd de boom, een Paardenkastanje, te kappen omdat deze fors was aangetast door de Platte tonderzwam (Ganoderma lipsiense) en een honingzwam (Armillaria sp.). Uiteindelijk bleef de 150 jaar oude boom overeind, gesteund door een ontzag inboezemend stalen korset. Met dit korset zou de boom een storm van windkracht 11 moeten kunnen doorstaan. Bomen vallen echter aan het einde van de zomer ook wel eens om na zware regenval. Het gewicht van regenwater op een grootbladige boom zoals de Paardenkastanje wordt regelmatig onderschat. Na een zware regenbui, zelfs bij windstil weer, kan een grote boom als gevolg van het gewicht van al dat water op de bladeren plotseling en zonder waarschuwing in tweeën scheuren .

De zwammen, die de Anne Frank boom hadden aangetast, veroorzaken witrot. Bij witrot wordt de lignine in het hout afgebroken. Lignine vormt samen met cellulose de twee hoofdbestanddelen van hout. Wanneer voldoende lignine (houtstof) is afgebroken, wordt de aangetaste boom gevoelig voor stambreuk. Hoe jonger en vitaler de boom echter is, hoe groter de kans dat de boom in staat is de aanval van de zwam tegen te gaan. Daarbij wordt een laag gevormd die het aangetaste weefsel afscheidt van het gezonde houtweefsel en de aantasting vertraagt. Regelmatig kan je aan de buitenkant van een boom de reactie zien op de aantasting door een zwam. De stam krijgt daar dan een buikige vorm, of maakt in de lengte van de stam boven sommige wortels banen die krachtig groeien terwijl delen tussen deze banen niet of nauwelijks groeien. Het heeft overigens geen zin paddenstoelen te verwijderen in de hoop daarmee het verval van de boom te tegen te gaan.

Een aangetaste boom hoeft dus niet meteen gekapt te worden. Echte kennis van zaken over de paddestoelen die op de boom groeien en in hoeverre deze de gezondheid en stabiliteit van de boom hebben aangetast,  zijn belangrijk in de overweging of en wanneer de boom uiteindelijk gekapt moet worden. Voor het behoud van weinig bomen zal echter zoveel geld uitgegeven worden als voor het behoud van de Anne Frank boom het geval was.

Tekst en foto's: Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging