DNA-barcoding: een streepjescode voor elke plant- en diersoort

Bericht uitgegeven door EIS-Nederland op [publicatiedatum]

NCB Naturalis in Leiden is onlangs gestart met het project DNA-barcoding. Binnen dit project wordt van een groot aantal soorten een stukje DNA geanalyseerd. Hierbij ligt de nadruk op de Nederlandse soorten. Diverse PGO’s, zoals de Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de KNNV, FLORON en EIS-Nederland, helpen hieraan mee.

Maar wat is DNA-barcoding en wat heb je eraan? DNA zit in alle cellen en bevat de blauwdruk voor de eigenschappen van soorten, denk aan haarkleur en vorm van de oren. DNA is opgebouwd uit vier bouwstenen, nucleotiden genaamd, aangeduid met de letters A, T, C en G. De volgorde van deze bouwstenen kan met moleculaire technieken afgelezen worden. Door elke bouwsteen een kleur te geven kan het stukje DNA worden weergegeven als een DNA-barcode.

Voor DNA-barcoding heeft men het COI-gen uitgekozen omdat dit voor elke soort uniek is. Het idee is om van zoveel mogelijk van de ruim 45.000 Nederlandse soorten de volgorde van de nucleotiden van dit COI-gen te bepalen. Hiervoor worden enkele exemplaren per soort verzameld en als bewijsexemplaar bewaard in de collecties van NCB Naturalis. De exemplaren worden gefotografeerd en van een exemplaar wordt een stukje weefsel, bij insecten een poot, gebruikt om het DNA uit te isoleren. De DNA-barcode wordt toegevoegd aan de internationale database BOLD.

De DNA-barcodes kunnen gebruikt worden voor de herkenning van soorten. Dat geeft legio toepassingen. Door van een onbekend dier de DNA-barcode te vergelijken met de soorten die aanwezig zijn in BOLD, kunnen ook niet-specialisten uitsluitsel krijgen over de juiste soortnaam. Erg handig voor bijvoorbeeld de douane, AID, forensische onderzoekers of boeren die een plaag in hun gewas hebben. Het wordt ook makkelijker om larven of lichaamsdelen op naam te brengen, de methode werkt met elk spoortje DNA. Denk bijvoorbeeld aan vogels die in vliegtuigmotoren terecht zijn gekomen, of onderzoek naar voedselresten van roofdieren. Dit werkt echter pas goed als de referentie database behoorlijk gevuld is, dus de komende jaren moet nog veel werk verzet worden. In het Nederlands Soortenregister kan bekeken worden voor welke Nederlandse soorten de DNA-barcode is bepaald.

Voor meer informatie zie verder: http://science.naturalis.nl/dnabarcoding
Op de 1000-soortendag in de Weerribben op 27 augustus is een stand aanwezig waar informatie te verkrijgen is over DNA-barcoding.

Tekst: Roy Kleukers & John Smit, EIS-Nederland