Inmiddels houden tientallen organisaties in Europa zich bezig met het herstel van de riffen van de Europese oester. WWF en ARK Natuurontwikkeling zijn in 2015 in Nederland begonnen met actief herstel van schelpdierriffen op de Noordzee.
De veelzijdigheid van schelpdierriffen
Het herstel van schelpdierenriffen is belangrijk, want de riffen die platte oesters op de zeebodem vormen, zijn een essentieel onderdeel van de natuur in zee. Deze ‘koraalriffen van de Noordzee’ bieden een schuilplek en vormen een kraamkamer voor vissen en andere waterdieren. Ze dienen als houvast voor planten en dieren om op te groeien en zorgen voor voedsel, ook voor vogels. Bovendien filteren ze het zeewater schoon en zorgen ze voor bodemstabiliteit.
Van pionieren tot internationale samenwerkingen
Karel van den Wijngaard, projectleider Schelpdierriffen bij ARK, heeft de groeiende aandacht voor de riffen van dichtbij meegemaakt. Hij vertelt: “Vijf jaar terug plaatsten de toenmalige directeuren van ARK en WWF-NL een mandje met platte oesters in de Voordelta, als start van de eerste veldproef. We wisten nog niet of het project zou slagen, laat staan dat we, samen met anderen, zo snel zouden gaan uitbreiden. Nu, een paar jaar later, wordt vanuit NORA zelfs een Europees handboek over schelpdierrifherstel uitgebracht, omdat daar grote behoefte aan is. Dat bewijst het groeiende momentum van het thema.”
Van kale zandvlakten tot riffen vol leven
Ooit bestond de bodem van de Noordzee voor dertig procent uit schelpdierriffen, gevormd door schelpen van met name platte oesters. Door overbevissing en ziektes is de bodem van de Noordzee nu vooral kaal en zanderig. WWF en ARK, en inmiddels ook andere initiatiefnemers, proberen het tij te keren door schelpdierriffen terug te brengen in de Noordzee. Op verschillende locaties zetten we platte oesters uit om ze nieuwe schelpdierriffen te laten vormen. En met succes: de 3D-geprinte rifstructuren en ook de onderzoekskooien met oesters die we in 2018 ten noorden van Schiermonnikoog hebben geplaatst, hebben een nieuwe generatie voortgebracht en – belangrijker nog – ze beginnen hun riffunctie te vervullen. Op sommige oesters zijn dwerginktviseitjes afgezet en ook jonge schelpdieren vinden er hun vestigingsplaats. Bovendien werden op het rif grote garnalen, anemonen en veel zachte koralen aangetroffen. Dankzij de harde ondergrond die oesters bieden, heeft een flink aantal soorten zich gevestigd op deze plek. De resultaten bieden perspectief voor de biodiversiteit in de Noordzee.
De volgende stappen op weg naar een gezonde Noordzee
We weten nu hoe het werkt en ook dát het werkt om schelpdierriffen te herstellen. Daarom is het nu van belang voor de Noordzee om dit herstelwerk op te schalen. Daarvoor moet een aantal hindernissen nog worden weggenomen. Zo kunnen er op dit moment onvoldoende oesters worden verkregen om in zee te plaatsen. Er wordt al volop geprobeerd om extra oesters te kweken met behulp van oesterschelpen en larven.
Dit is een delicaat proces dat op zichzelf al lastig is, maar daar komt bij dat het van groot belang is om te voorkomen dat er met het uitzetten van oesters ongewenste andere soorten of infecties meekomen. Daar zijn heldere richtlijnen en goede wet- en regelgeving voor nodig, die tegelijkertijd zo min mogelijk afremmend werken op het huidige momentum. Karel: "Daarom roepen Ark en WWF de overheid op om het opstellen of aanpassen van regels in goede afstemming met initiatiefnemers van schelpdierrifherstel te doen. Zodat we samen werken aan het verzilveren van de prachtige kansen die er liggen om de Noordzeenatuur een flinke impuls te geven."
Meer informatie
Tekst: Ark Natuurontwikkeling & WWF-Nederland
Foto's: WWF, Ark Natuurontwikkeling & Onderwaterwereld.nl (leadfoto: schelpdierrif bij Stavanger, Noorwegen); Goofy Aquavideo
Tekening: Jeroen Helmer, Ark Natuurontwikkeling