Gele wratspons: een nieuwe exoot in Nederland

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op [publicatiedatum]

In de Oosterschelde komt sinds ruim tien jaar een opvallende spons voor. Hij kan tot enorme afmetingen uitgroeien en overwoekert op veel plaatsen de bodem van de Oosterschelde. Behalve in de Oosterschelde was hij sinds 1996 ook en uitsluitend bekend van de Franse kust. Tot zeer recent wisten we niet beter dan dat hier een nieuwe soort was ontdekt. In de ons bekende literatuur werd hij nog niet eerder terug gevonden. Een Duitse onderzoeksgroep heeft nu ontdekt dat het een Aziatische spons is. De Gele wratspons is dus geen nieuwe Europese spons maar de zoveelste exoot die in onze kustwateren is terecht gekomen en lokaal al grote ecologische schade veroorzaakt.

De Gele wratspons is in het begin van deze eeuw op zowel de Franse kust als in onze Oosterschelde voor het eerst aangetroffen. Het is een lichtgele, opvallend grote spons die op sommige plaatsen kussens vormt van enkele decimeters dik en tientallen vierkante meters zeebodem kan bedekken. Nog niet eerder was deze spons in de Europese kustwateren aangetroffen. Hij kon ook niet in de beschikbare literatuur teruggevonden worden. Het leek er dus op dat we een geheel nieuwe soort hadden ontdekt die voorlopig alleen nog maar bekend was van twee locaties op de Europese kust. De vraag deed zich onmiddellijk voor: is dit een voor de Europese kust endemische soort? Een soort die uitsluitend in de Europese kustwateren voorkomt?

De explosieve ontwikkeling van de soort deed ons toen echter al vermoeden dat er mogelijk meer aan de hand zou kunnen zijn. Reëel gesproken is het niet waarschijnlijk dat zo’n grote en opvallende spons die zich zo snel kan vestigen nog niet eerder was waargenomen. We gingen er ook toen al van uit dat het zeer waarschijnlijk een zogenaamde cryptische exoot zou zijn. Dit is een door de mens geïntroduceerde nieuwkomer die oorspronkelijk uitsluitend buiten het West-Europese kustgebied voorkwam, maar waarvan de herkomst nog niet bekend is. Met name de explosieve vestiging van relatief grote exemplaren die de inheemse flora en fauna succesvol beconcurreren is zeer karakteristiek voor een exoot. Franse onderzoekers bestudeerden de soort in detail en gaven hem in 2006 voorlopig de nieuwe wetenschappelijke naam Celtodoryx girardae.

Maar nu weten we beter. Een Duitse onderzoeksgroep heeft recent gepubliceerd dat het een reeds in 1935 beschreven Aziatische spons betreft die inheems voorkomt in de Japanse zee, de Gele zee en andere delen van de noordwestelijke kust van de Stille oceaan. Hoe hij zijn weg naar de Europese kust heeft gevonden zal voor altijd een raadsel blijven. Waarschijnlijk is hij als verstekeling met geïmporteerde schelpdieren voor aquacultuur toepassingen meegekomen. We zullen het nooit weten maar dat de mens zijn directe invloed heeft gehad op de verplaatsing van deze spons van de ene kant van de aarde naar de andere is zeker.

De wetenschappelijke naam van de Gele wratspons is opnieuw vastgesteld: Celtodoryx ciocalyptoides. Het is de zoveelste Aziatische exoot die zich op onze kust heeft gevestigd. Op de Europese kust zijn al meer dan duizend soorten exotische mariene organismen aangetroffen. Waarschijnlijk zullen we hem nooit meer kwijtraken, maar zal hij verder langs de Europese kust oprukken en hier de inheemse fauna beconcurreren. Hoe groot de ecologische schade zal worden is nu nog niet te overzien, maar lokaal in de Oosterschelde is hij al groot.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon