Onverwachte grauwe klauwier in nieuw aangelegde houtwal Fryslân

Bericht uitgegeven door Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Landschapsbeheer Friesland en ANV Noardlike Fryske Wâlden [land] op [publicatiedatum]

Kwam de grauwe klauwier als broedvogel tot voor kort voornamelijk nog voor in Drenthe, de laatste jaren is deze Rode Lijstsoort met een gestage opmars bezig. Daarbij duikt hij op onverwachte plekken op zoals in een nieuw aangelegde houtwal in het coulisselandschap van Noordoost-Fryslân.

De grauwe klauwier is een bedreigde soort die tot voor kort in Nederland voornamelijk voorkwam in Drenthe en op enkele verspreide broedlocaties in Flevoland, de Veluwe, Twente, de Achterhoek en Zuid-Limburg. Recent vormt het hoogveengebied van het Bargerveen in Zuidoost-Drenthe een landelijk bolwerk met vijftig tot zestig broedparen. De laatste jaren vertoont de soort een opmars in de rest van het noorden en is inmiddels de Friese grens overgewipt. Wat schetste onze verbazing toen we hem ook aantroffen tijdens een broedvogelonderzoek in 2012 in het houtwallenlandschap bij Twijzel in de Noardlike Fryske Wâlden (Noordelijke Friese Wouden).

Nest in nieuwe houtwal
We stelden de soort broedend vast in een houtwal met een dichte struiklaag met veel soorten als eenstijlige meidoorn, hondsroos en gewone vlier. Het nest was gebouwd in een vlierstruik. We vonden het nest door de oudervogels tijdens hun voedselvluchten te volgen. Op grond van de aanvoer van voedsel stelden we vast dat er met zekerheid jongen waren. Vermoedelijk zijn die met succes uitgevlogen maar dat hebben we niet kunnen bevestigen.

Een bijzonderheid is dat de houtwal met het nest pas zeven jaar geleden nieuw is aangelegd in het kader van een herstelproject van het karakteristieke houtwallenlandschap in het gebied Twijzel/Buitenpost door Landschapsbeheer Friesland. De wal is aangelegd op een melkveebedrijf dat deelneemt aan het collectief landschapsbeheer van de agrarische natuurvereniging Noardlike Fryske Wâlden. Een houtwal (een dykswâl op zijn Fries) is een beplanting van bomen en struiken op een wallichaam, dat is opgeworpen met grond uit een greppel aan de voet van de wal. De wal fungeerde vroeger als veekering en leverde gebruikshout voor op de boerderij. De greppel langs de wal had een functie als waterafvoer. Tegenwoordig vervullen de wallen voornamelijk nog een landschappelijke functie.

Zeldzaam in Fryslân
De grauwe klauwier is een zeldzame broedvogel in Fryslân. Het Drents-Friese Wold, op de grens met Drenthe, herbergde in 2011 33 broedparen. In andere grote natuurgebieden op de grens, het Fochteloërveen en het Lauwersmeer, broedden de laatste jaren respectievelijk zo’n 5 en 7 paren. Verder werden in de provincie, naast de houtwallen bij Twijzel, in 2012 en 2013 slechts broedparen vastgesteld op de Dellebuursterheide, de Hemrikkerskarren en in de laagveenmoerassen Easterskar en de Houtwiel.

Rijke biodiversiteit Noardlike Fryske Wâlden
Het broedgeval van de grauwe klauwier in het houtwallengebied bij Twijzel is dus een bijzonderheid. De soort staat te boek als een indicator van gevarieerde landschappen met een breed spectrum van faunagroepen als prooisoorten (vooral grote insecten, kleine zangvogels, zoogdieren, amfibieën en reptielen). De vestiging in de houtwallen bij Twijzel suggereert dus dat het houtwallengebied een rijke levensgemeenschap herbergt. In een gezamenlijk project van de agrarische natuurvereniging Noardlike Fryske Wâlden (NFW), Landschapsbeheer Friesland en Altenburg & Wymenga worden de komende jaren een aantal aspecten van die biodiversiteit (broedvogels en vleermuizen) gemonitord en in relatie gebracht tot het gevoerde landschapsbeheer. Het is de ambitie van de gezamenlijke partijen om in de toekomst ook andere aspecten van de biodiversiteit van het coulisselandschap van de NFW onder de loep te nemen.

Tekst en meer informatie: Ernst Oosterveld, Altenburg & Wymenga
Foto's: F. van der Meer; Landschapsbeheer Friesland