Voorlopig een zeer mager kwartelkoningenjaar

Bericht uitgegeven door SOVON Vogelonderzoek Nederland op [publicatiedatum] 

Tijdens de eerste landelijke kwartelkoningentelling van afgelopen 28 en 29 mei zijn voorlopig 14 kwartelkoningen gehoord. Dit is het laagste aantal ooit bij een simultaantelling van deze geheimzinnige nachtbraker. Vorig jaar hadden we 44 vogels en het tot dusver laagste aantal was in 2006 met 18 roepende mannetjes tijdens de eerste telling. Als we alle binnengekomen informatie interpreteren dan komen we uit op ongeveer 30 territoria/roepplaatsen.

Op vrijdag 28 mei waren de omstandigheden perfect: droog, windstil en een prachtig opkomende maan. Op zaterdag waren de omstandigheden wat minder goed met enige neerslag en ook iets meer wind. Tot op heden was het een droog voorjaar (vooral maart en april) wat in grote delen van Noord en Oost-Nederland, de belangrijkste gebieden voor de kwartelkoning, een neerslagtekort betekende van 40-100 mm (normaal 20-40).

Resultaten eerste telling
De belangrijkste concentraties (10) bevinden zich in het noordelijke deel van de IJssel(tussen Deventer en Kampen). De Waal (met name Tiel-Waardenburg) doet goed mee met 5 roepende mannetjes, dat is er al één meer dan het hele seizoen vorig jaar! De Neder-Rijn blijft achter ten opzichte van de overige rivieren want daar werd tot op heden geen enkele kwartelkoning gehoord. In de noordelijke provincies betreft het enkele vogels, zonder concentraties. Het gaat daarbij om de Drentsche Aa, Eener- en Tempelstukken, Exloo, Oldambt, Polder Oude Riet en het Lauwersmeer. In de beekdalen van Zuidwest Drenthe, Eelder- en Peizermade & Leekstermeergebied, Klazienaveen-Noord, Hunzedal, Ruiten Aa Sellingen en de Westerpolder Kolham, allemaal gebieden die in de afgelopen jaren bezet waren, werden geen meldingen ontvangen. Tot slot werden nog enkele roepende mannetjes doorgegeven in de omgeving van Breukelen, Amstelveen en Zaandam. Kortom, het grootste deel van de waarnemingen concentreert zich in het midden van ons land. Het noorden, met vorig jaar flinke aantallen, blijft daarbij achter. Ook in Duitsland zijn tot dusver lage aantallen gemeld.


Oorzaken opmerkelijke verspreiding?
Tot op heden is het een afwijkend voorjaar. In grote delen van het land is het droog geweest en het was nog vrij lang koud met hoofdzakelijk wind uit noordelijke richtingen. Vooral de droogte (vertraagde grasgroei en minder voedsel) zal de vestiging van roepende mannetjes geen goed gedaan hebben. Vorig jaar zagen we dat de meeste kwartelkoningen in het noorden van het land zaten toen het daar niet droog was, en het in het oosten wel droog was. De afgelopen maand kwam de wind voornamelijk uit noordelijke en noordwestelijke richting, wat wind tegen betekent tijdens de trek. Dit heeft zeker invloed gehad, maar in welke mate?

Interessant is dat het in Oost-Europa (Polen, Tsjechië en Slowakije) juist zeer nat is met hoog water in de uiterwaarden en overstromingen. De omstandigheden zijn daar dus ook verre van ideaal voor kwartelkoningen. In 1998 was het zeer nat in Rusland en toen werd vermoed dat daardoor een influx optrad bij ons. Daarnaast kunnen natuurlijk ook de omstandigheden in de overwinteringsgebieden en tijdens de trek een rol spelen, maar daar weten we te weinig van.

In diverse gebieden zijn in de afgelopen dagen nieuwe vogels gemeld. De komende tijd zullen we zien en horen waar zich nog meer nieuwe kwartelkoningen vestigen en of de aantallen nog zullen aantrekken. De weersvoorspellingen (wisselvallig) lijken ons in de kaart te spelen, want daardoor wordt er voorlopig niet gemaaid.

Bescherming
Aan bescherming wordt dit jaar natuurlijk ook weer gedaan en er zijn al een aantal acties en contacten geweest met eigenaren/natuurbeheerders. In het rivierengebied werken we vanaf dit jaar samen met Agrarische Natuurverenigingen (ANV) en dat is tot op heden zeer productief. De ANV’s kennen vaak de boeren/eigenaren in hun gebied en weten ook welke beheerpakketten zijn afgesloten. Voorheen hadden we op dat vlak een samenwerking met DLG (Dienst Landelijk Gebied) en we bedanken met name Hans Vlottes voor de prettige en constructieve samenwerking.

Waarnemingen
Graag zien we dat alle meldingen worden doorgegeven op www.kwartelkoning.nl,
inclusief de zogenaamde nulwaarnemingen. Op deze pagina kunt u direct uw waarneming invoeren. Aanvullende en nieuwe waarnemingen de komende tijd zijn zeer welkom en belangrijk voor een goede bescherming.  Wilt u zelf meedoen aan de kwartelkoningtelling? In het weekend van 18 en 19 juni aanstaande is de tweede simultaantelling.  

Tekst: Jan Schoppers en Harvey van Diek, SOVON Vogelonderzoek Nederland
Foto: IVN Vecht & Plassengebied