Vleeskleurige orchis, ambassadeur van duinvalleien

Bericht uitgegeven door FLORON op [publicatiedatum]

Nederlandse biotopen kennen vaak heel kenmerkende soorten planten. Lamsoor op schorren, blauwe zeedistel aan de zeereep en eenbes in de hellingbossen van Zuid-limburg zijn enkele voorbeelden. Als die planten ergens groeien weet je ook dat er andere karakteristieke en bijzondere soorten te vinden zijn. In natte duinvalleien is vleeskleurige orchis zo’n ambassadeur.

Vleeskleurige orchis bloeit vanaf begin mei tot ongeveer het midden van de zomer, met vrij smalle, meestal lichtroze, vleeskleurige bloemen. De plant heeft ongevlekte bladen met een kapvormige (of bootvormige) bladtop. De bloeiwijze steekt meestal niet ver boven de bladen uit.

Vleeskleurige orchis is in Nederland een zeldzame soort. De plant komt voornamelijk voor in het kustgebied, met concentraties op Voorne en de Waddeneilanden. Nieuwe grote groeiplaatsen zijn ontstaan na afsluiting van de zeearmen in het deltagebied. Hier heeft de soort zich gevestigd op de nu permanent droog liggende zandplaten. 

In het kustgebied is de Vleeskleurige orchis een karakteristieke soort van vochtige duinvalleien en afgesloten strandvlakten. Meer formeel sprekend: het is een typische soort voor het in Bijlage I van de EU-Habitatrichtlijn genoemde habitattype “Vochtige, kalkrijke duinvallei”. De duinen en duinvalleien van Nederland zijn uniek in Europa en de wereld. Waar vleeskleurige orchis groeit zijn vaak parnassia en moeraswespenorchis te vinden en voor wie goed zoekt ander bijzonderheden als groenknolorchis, slanke gentiaan, armbloemige bies, teer guichelheil en dwergbloem.

Vleeskleurige orchis groeit op voedselarme, basische, natte tot vochtige standplaatsen met geringe schommelingen in de waterstand. De soort handhaaft zich alleen in lage, grazige vegetaties. Net als veel andere orchideeën heeft Vleeskleurige orchis enigszins het karakter van een pioniersoort. Dankzij zijn door de wind verspreide, stoffijne zaden is het een zeer goede verspreider. Hij kan zich gemakkelijk op allerlei schaars begroeide plekken kan vestigen. Daarom worden veel soortenrijke duinvalleien gemaaid of worden er grazers toegelaten. In de loop van de tijd wordt het milieu op de groeiplaatsen door ophoping van organische stof doorgaans zuurder en voedselrijker. Het ontstaan van nieuwe pioniermilieus is noodzakelijk voor het behoud van vele karakteristieke soorten op de lange termijn. Dynamiek in onze kuststrook zal in stand moeten blijven om het ontstaan van nieuwe duinvalleien te waarborgen en de karakteristieke natuur te behouden.

Tekst: Ruud Beringen, FLORON