Geef lucht voor amfibieën in winterslaap

Bericht uitgegeven door RAVON op zondag 20 december 2009

Nu de poelen en tuinvijvers in no time zijn dichtgevroren, is het tijd voor aandacht voor de overwinterende amfibieën. Want ijspret en een Elfstedentocht mag een feest voor veel Nederlanders zijn, voor de onderwater overwinterende amfibieën kan de ijslaag een moordend dak betekenen.

Op koude, maar vorstvrije plekjes zitten de amfibieën nu weggekropen; bewegingloos en met de lichaamsprocessen op de spaarstand brengen ze zo de winter door. Sommige overwinteren op het droge, in spleten en kieren van rommelhopen, onder een dikke stronk hout, een stapel openhaardhout of diep in een holletje. De gewone pad bijvoorbeeld of de kamsalamander.

Maar er zijn ook soorten die zich ‘levend’ begraven hebben in de modderlaag van sloten, poelen en tuinvijvers. Bastaardkikkers bijvoorbeeld, of sommige bruine kikkers. Vanwege hun vertraagde stofwisseling hebben ze in die onderkoelde toestand maar weinig zuurstof nodig, maar vanzelfsprekend hebben ze wel wát nodig. De onderwaterplanten zorgen voor de zuurstofvoorziening. Via het wateroppervlak vindt er ook zuurstofopname plaats vanuit de lucht. Zolang het water open blijft kan dat en kunnen ook de waterplanten hun werk doen, maar als er zich een dikke ijslaag op het wateroppervlak gevormd heeft, wordt dat onmogelijk. En zeker wanneer een sneeuwlaag het ijs bedekt en er geen of weinig daglicht meer kan doordringen, dan wordt de zuurstofvoorziening sterk gereduceerd of stopt helemaal. Onder water gaat de omzetting van organische stoffen, waarbij ook zuurstof gebruikt wordt, wel door. Als die toestand te lang duurt, leggen door het dan ontstane zuurstoftekort veel amfibieën (en vissen) het loodje.

Mensen met een tuinvijver kunnen daar iets aan doen: zet een flinke bundel riet vertikaal in de vijver en beweeg deze af en toe wat heen en weer. Zo blijft er min of meer een wak in de ijslaag. De bundel materiaal vormt een buffer tegen de vorst en door de holle stengels van het riet kan er zuurstofuitwisseling via het wateroppervlak plaatsvinden. Maar in tuincentra zijn voor dit doel ook kant-en-klare ‘ijsvrijhouders’ te koop. Zo kunnen veel slachtoffers worden voorkomen.

Tekst: Annemarie van Diepenbeek, RAVON
Foto: Jelger Herder, RAVON (www.digitalnature.org)