Hazelworm: pootloos en breekbaar

Bericht uitgegeven door RAVON op woensdag 25 november 2009

De hazelworm neemt licht in aantal toe in Nederland. Dat blijkt uit de jaarlijkse telling van het Meetnet Reptielen. Hierbij worden op zo’n 140 trajecten door RAVON vrijwilligers reptielen, waaronder hazelwormen, geteld. In 2008 zijn er op alle trajecten 652 volwassen en 45 juveniele hazelwormen gezien. Flinke aantallen werden waargenomen in Maastricht, de Kampina (Noord-Brabant), het Wapserveld (Drenthe) en Wageningen.

Vreemde hagedis
De hazelworm is een pootloze hagedis die daardoor vaak wordt aangezien voor een slang. Maar in tegenstelling tot slangen, kan de hazelworm zijn staart afwerpen en met zijn ogen knipperen; het is immers een hagedis. Slangen hebben geen oogleden en kunnen dus niet met hun ogen knipperen; vandaar hun ijskoude blik. De Latijnse naam van de hazelworm is Anguis fragilis wat zoveel betekent als breekbare slang. En inderdaad is de hazelworm heel breekbaar. Bij gevaar kan hij zijn staart, die ongeveer de helft van de totale lichaamslengte uitmaakt, afwerpen om een belager te misleiden. Maar in tegenstelling tot onze andere hagedissen (met pootjes) groeit een eenmaal afgeworpen staart niet meer aan.

Heimelijke levenswijze 
Door zijn heimelijke levenswijze gebeurt het vrijwel ieder jaar dat er een hazelworm verschijnt op een traject waar hij nog niet eerder werd gezien. Afgelopen jaar was het raak op de Twentse Hooidijk en twee trajecten in het Gooi: het Hilversums Wasmeer en de Limitische heide. Dat laatste traject is daarmee meteen een van de soortenrijkste van West-Nederland. Behalve de hazelworm leven hier namelijk ook zandhagedissen, levendbarende hagedissen en ringslangen. Een soortencompositie die ook op de Utrechtse heuvelrug her en der te vinden is.

Tekst: Ingo Janssen, RAVON en Tom van der Meij
Foto: Arnold van Rijsewijk, RAVON