Kruisbladgentiaan Zuid-Hollandse duinspecialiteit
FLORONBericht uitgegeven door stichting FLORON op woensdag 8 juli 2009
Het verspreidingspatroon van sommige plantensoorten is moeilijk te verklaren. Waarom treffen we een soort op de ene plek veelvuldig aan en is hij op schijnbaar vergelijkbare plekken zeldzaam of afwezig? Kruisbladgentiaan is zo’n soort. De prachtige bloemen zijn nu te vinden, maar vrijwel uitsluitend in de Zuid-Hollandse duinen.
Het zwaartepunt van de verspreiding in ons land ligt in het natuurgebied Meijendel tussen Den Haag en Leiden. Ook vinden we kruisbladgentiaan verder noordwaarts tot in de Kennemerduinen en zuidwaarts tot aan Voorne. De Nederlandse populaties vormen een voorpost van het meer aaneengesloten verspreidingsareaal van deze soort dat zich rond de alpen uitstrekt van noordoost Spanje tot aan de Kaukasus en haar noordgrens in België bereikt.
In ons land staat kruisbladgentiaan op droge kalkrijke duinhellingen en op drogere delen in duinvalleien. Het is een opvallend frisse, vlezige plant voor een dergelijk droog milieu. De bladparen zijn tegenoverstaand en de onderste zijn aan de basis kokervormig vergroeid. Ze staan kruisgewijs aan de stengel, zoals de naam van de plant al aangeeft. Het wat rommelige uiterlijk van de plant met meerdere stengels is vrij karakteristiek. De bladen hebben veel weg van zeepkruid, maar zeker in deze tijd van het jaar is verwarring uitgesloten. De smalle klokvormige blauwe bloemen lijken in de verste verte niet op die van zeepkruid. Ze staan bijeen in bundels aan de top van de stengel en de bladoksels eronder.
Net als de overige soorten gentianen in ons land is kruisbladgentiaan beschermd onder de Flora- en Faunawet. Plukken of beschadigen van de plant is dus verboden. Waarnemingen doorgeven via www.telmee.nl of www.waarneming.nl mag wel. Graag zelfs!
Tekst en foto's: Wout van der Slikke, FLORON