Akkerboterbloem: een zeldzame plant met fraai zaad

Bericht uitgegeven door FLORON op maandag 15 juni 2009

Boterbloemen kent iedereen. Al wekenlang kleuren ze veel weilanden, bermen en dijken geel. Dat er verschillende soorten boterbloemen zijn, is minder bekend. De akkerboterbloem is misschien wel de minst bekende boterbloem van allemaal. Wie deze soort echter gezien heeft, zal hem niet gauw vergeten: de vruchten zijn ware kunstwerken.

Akkerboterbloem is één van de 11 soorten ‘boterbloem’ die voor de Nederlandse flora vermeld wordt. Het is tegenwoordig een zeldzame akkerplant, die vrijwel alleen nog in Zuid-Limburg en enkele akkerreservaten langs de IJssel voorkomt. De soort bloeit vanaf mei en komt al snel daarna in vrucht. De kleine gele bloemen maken hem zeer herkenbaar als boterbloem, maar de vruchten hebben weinig weg van de veelzadige vruchthoofdjes die we van kruipende of scherpe boterbloem (de algemene soorten) kennen. De zaden zijn bezet met gekromde stekels.

Akkerboterbloem was vroeger een stuk algemener, omdat hij als onkruid in graanakkers voorkwam. Net als veel andere akkerplanten is hij echter zeldzaam geworden, vooral door intensievere bemesting, het gebruik van bestrijdingsmiddelen en mechanische schoning van het zaad dat in de akkers wordt ingezaaid. De stekelige zaden zijn goed voor verspreiding via de vacht van dieren, maar maken ook dat het zaad eenvoudig te scheiden is van de graankorrels.

Door de sterke achteruitgang in de afgelopen decennia staat akkerboterbloem inmiddels op de Rode Lijst als ernstig bedreigde soort. Reden voor FLORON om het voorkomen van akkerboterbloem (en vele ander bedreigde soorten) extra in de gaten te houden. Wie de soort aantreft wordt verzocht dit te melden op www.telmee.nl of www.waarneming.nl.

Tekst en foto's: Wout van der Slikke, FLORON