Is achteruitgang Engelse egels een voorbode?

Bericht uitgegeven door Zoogdiervereniging VZZ op dinsdag 31 maart 2009

Terwijl in Nederland de onderzoekscampagne Jaar van de Egel pas net begonnen is, zijn in Engeland de resultaten van een soortgelijk onderzoek al bekend. De Nederlandse onderzoekster Anouschka Hof bericht in het populair wetenschappelijke tijdschrift Zoogdier van de Zoogdiervereniging over de zorgwekkende resultaten. Met name rond en in het stedelijke gebied van Londen is de afname spectaculair.

In 2005 is door de Royal Holloway Universiteit van Londen in samenwerking met de People’s Trust for Endangered Species en de British Hedgehog Preservation Society een studie (genaamd Hogwatch) gestart naar het voorkomen van egels in Groot Brittannië. 20.000 mensen gaven door of ze egels gezien hadden en of ze in vergelijking tot 10 jaar geleden gemiddeld meer of minder egels zagen. Een vergelijking met gegevens uit de jaren zestig en zeventig leert dat hoewel de egel nog steeds wijdverspreid is, het aantal egels per vierkante kilometer met 16 procent is afgenomen.

Intensieve landbouw
Egels blijken vooral nog voor te komen in noord en oost Engeland, en in mindere mate ook in het zuiden en het westen. Het zuiden en westen van Engeland worden vooral gekarakteriseerd door intensieve veehouderij met grote uitgestrekte uniforme weilanden. Oorspronkelijk werd dit landschap doorsneden met heggenrijen en kleine bosschages, waar egels zich thuis voelen. Met de intensivering van de landbouw zijn deze landschapselementen helaas grotendeels verdwenen, en de egel dus ook. Daar waar deze elementen terugkeren, door agrarisch natuurbeheer bijvoorbeeld, nemen de kansen voor egels weer toe zo blijkt uit onderzoek van Anouschka Hof. In haar onderzoek naar landschapsgebruik, volgde Anouschka Hof in de zomer van 2008 gedurende 10 dagen  44 gezenderde egels in een landbouwgebied in het oosten van Engeland.

Verstedelijking
Rond Londen en in andere stedelijke gebieden komen nauwelijks meer egels voor. De huidige egelpopulatie in Groot Londen, een gebied van bijna 1600 vierkante kilometer, is vergeleken met de egelpopulatie in de jaren zestig en zeventig. Het schokkende resultaat was dat de egelpopulatie met meer dan 40 procent is afgenomen in de afgelopen 40 jaar. De egel blijkt zich wel thuis te voelen in stedelijke gebieden met grote onderling verbonden tuinen maar niet in gebieden waar tuinen vooral klein en omheind zijn en bovendien versnipperd liggen. Naar mate er meer inwoners en huizen per vierkante kilometer zijn, zijn er minder egels.

Dassen
Ten slotte bracht het onderzoek nog een verrassende specifiek Engelse ontwikkeling aan het licht: de das. Dassen zijn sinds 1991 beschermd in Groot Brittannië en sindsdien is het aantal dassen explosief gestegen. Daar waar veel dassen voorkomen, worden weinig egels gezien. Dassen zijn niet alleen een voedselconcurrent (wormen, insecten) van egels, egels staan zelfs wel eens op het menu van de das. In het verleden leefden deze twee zoogdieren echter altijd al naast elkaar. Het vermoeden bestaat dat de dassen an sich niet het probleem vormen maar dat door het verdwijnen van voldoende bescherming in de vorm van heggen en bosschages egels een gemakkelijker prooi zijn geworden voor dassen. Meer onderzoek is nodig om dit vermoeden te kunnen bevestigen.

Uit de grootschalige onderzoekscampagne Jaar van de Egel moet blijken of de egel nog overal in Nederland voorkomt en hoe sterk de achteruitgang is in ons land. Dassen spelen hier vermoedelijk nauwelijks of geen rol bij. Zie ook: www.jaarvandeegel.nl.

Verder lezen?
Het artikel is te downloaden als PDF via de site van de Zoogdiervereniging. Hierin ziet u ook een kaart van Engeland met de gebieden waar egels wel en niet worden waargenomen.

Verder in Zoogdier
Het lentenummer van het populair wetenschappelijke tijdschrift Zoogdier bevat verder onder andere het succesverhaal van de ontsnapte bevers in Flevoland, de ontdekking van de kleine dwergvleermuis in Nederland, de balans van een jaar bunzingen tellen en bijzondere waarnemingen van niet alledaagse zoogdieren als lynx en bultrug.

Tekst: Eric van Kaathoven, www.zoogdiervereniging.nl
Foto: Edwin Kats, www.jaarvandeegel.nl