Winter van invloed op kuddes Oostvaardersplassen

Bericht uitgegeven door de Natuurkalender op dinsdag 17 februari 2009

Staatsbosbeheer verwacht dat door de strenge winter dit jaar 30% van de aanwezige edelherten, Heckrunderen en konikpaarden in natuurgebied Oostvaardersplassen (FL) af zullen vallen. De kuddes zijn door de zachte omstandigheden van de afgelopen jaren flink gegroeid. Voor de winter liepen er ongeveer 570 Heckrunderen, 1140 Konikpaarden en 2320 edelherten. Nog nooit leefden er zoveel grote grazers in het natuurgebied.

Strenge winter
De winter van 2008 begon vroeg en streng, met een lange periode van vorst. Als 30 à 35% van de dieren dit jaar uitvalt, is dat relatief gezien niet meer dan in voorgaande jaren. Maar op een populatie van 4000 dieren is het absolute aantal dan groot. Dit hoort echter bij de natuur in het algemeen en dit natuurgebied in het bijzonder. De hoeveelheid beschikbaar voedsel en weersomstandigheden in de winter zijn namelijk bepalend voor de aantallen dieren die in de natuur leven.

Edelhert in de Oostvaardersplassen

Natuurlijke processen
In de Oostvaardersplassen, waar natuurlijke processen leidend zijn, wisselen geboorte en sterfte elkaar af. Nergens is de kringloop van het leven zo zichtbaar als bij de grote kuddes paarden, runderen en edelherten. Vetreserves bepalen ’s winters de overlevingskansen. Door de vroege en strenge vorstperiode zijn de grote grazers al vroeg een moeilijke periode ingegaan.

Winterperiode
De winter is voor dieren altijd de moeilijkste periode. De sterfte, vooral onder jonge dieren, is dan relatief groot. Jonge dieren staan onderaan de rangorde en worden door de oudere dieren van het eten verdreven. Omdat ze in de groei zijn hebben ze het meeste voedsel en de beste kwaliteit nodig. Dat maakt ze kwetsbaar, want in de winter is er weinig voedsel, en dat is van minder goede kwaliteit. Zo zijn in de Oostvaardersplassen, maar even goed in een 400 keer zo groot natuurgebied als de Serengeti, de meeste dieren die in de winter sterven de jonge dieren.

Dierenwelzijn
Het betekent niet dat Staatsbosbeheer de dieren aan haar lot overlaat. Boswachters zijn dagelijks in het veld om de dieren goed in de gaten te houden. Dieren die als gevolg van het natuurlijke selectieproces toch zouden sterven, of die door verwonding of ziekte in een situatie van uitzichtloos lijden zijn gekomen, worden gedood. Voor dit werk heeft Staatsbosbeheer gespecialiseerde mensen in dienst. In overleg met de dierenarts – die regelmatig het gebied bezoekt - is een beslisschema gemaakt. Als een dier zich bijvoorbeeld afzondert van de kudde, en apathisch gedrag vertoont, is dit een teken van de natuur dat dit dier het niet gaat redden. Om nodeloos lijden te voorkomen grijpen boswachters op dat moment in en schieten het dier af. De edelherten mogen blijven liggen, de paarden en de runderen niet.

Ecosysteem
Net als dood hout in het bos hebben dode dieren een belangrijke functie in het ecosysteem. Kleine tot grote dieren, van bacteriën en insecten als de zwarte aaskever tot de vos en de zeearend hebben belang bij kadavers. Grote roofvogels als de zeearend scheuren de taaie huid van kadavers open, waarmee ze het werk van de kleinere aaseters vergemakkelijken. Ook roofvogels die van nature geen aaseters zijn, zoals buizerd en kiekendief, eten van kadavers in tijden van schaarste of als ze op trek zijn. De raaf, die niet meer in Nederland broedde omdat verboden werd dode dieren in de natuur te laten liggen, neemt weer in aantal toe.

Bron: Staatsbosbeheer
Foto: Gerard M, GNU Free Documentation License