Zeggekorfslak overwintert boven het ijs

Bericht uitgegeven door ANEMOON op maandag 12 januari 2009.

Het ijs is niet alleen voor schaatsend Nederland een genoegen. De vrijwilligers van het HabSlak-project genieten met volle teugen van de schilderachtige wintertaferelen en van de met ijskristallen omgeven Zeggekorfslakken. Eindelijk kunnen ze bij plekken komen die normaliter nauwelijks te bereiken zijn. De afgelopen week is de soort daardoor al op meerdere plekken aangetroffen, die niet eerder konden worden onderzocht.

De Zeggekorfslak Vertigo moulinsiana is een klein landslakje met een tonvormig huisje van maximaal 3 mm, die vooral leeft op moeraszegge, oeverzegge en pluimzegge. De soort is door de Europese Habitatrichtlijn streng beschermd. Daarom is op verzoek van het ministerie van LNV in 2004 gestart met het HabSlak-project, met als doel de verspreiding van ondermeer de Zeggekorfslak in kaart te brengen. Tot 2003 was de Zeggekorfslak alleen bekend uit Limburg, maar dankzij dit project weten we nu dat de soort een wijdere verspreiding heeft en vooral voorkomt in oudere laagveengebieden zoals de Vechtplassen, De Weerribben en De Wieden en riviertjes met goed ontwikkelde oevervegetaties zoals de Lende en de Rotte.

Zeggekorfslak tussen de ijskristallen. Voor de winter zetten de dieren zich vast op een zeggeblad. De mond van het slakkenhuisje wordt daarbij afgesloten met een verhard slijmvliesje. Zo voorkomen de dieren dat ze uitdrogen.

In Limburg is de soort alleen waargenomen in kwelrijke bronbossen. Omdat de soort niet noordelijker was waargenomen, heeft men lang aangenomen dat de soort zich alleen daar kon handhaven dankzij de warme kwel. Nu weten we dat de Zeggekorfslak in bronbossen vooral afhankelijk is een van een hoge grondwaterstand en dat kwel vooral daarom van belang is. Als het grondwater maar iets te laag wordt, verdwijnt de soort. Buiten Limburg leeft de Zeggekorfslak vooral in moerasgebieden waar verdroging geen probleem vormt. De soort is daar vooral afhankelijk van ongestoorde verlandingsoevers, met goed ontwikkelde zeggevegetaties. In oevers die worden bemaaid of intensief worden begraasd, wordt de soort niet aangetroffen.

Het is niet zo verwonderlijk dat de Zeggekorfslak buiten Limburg lang over het hoofd is gezien. De soort is klein, gemakkelijk te verwarren met andere soorten korfslakken en leeft in moerassen en langs oevers die doorgaans moeilijk toegankelijk zijn. Nu er ijs ligt, kunnen plekken worden onderzocht die normaliter ontoegankelijk zijn. De afgelopen week is de soort daardoor al op meerdere plekken aangetroffen, die niet eerder konden worden onderzocht. De koudegolf mag dus ook voor de HabSlak-vrijwilligers nog wel even aanhouden.

Tekst: Adriaan Gmelig Meyling en Arno Boesveld, Stichting Anemoon

 Foto: Adriaan Gmelig Meyling