Trek van Grauwe klauwieren met zenders opgehelderd

Bericht uitgegeven door Stichting Bargerveen [land] op [publicatiedatum]

Terwijl het voorjaar in Nederland van start is gegaan, moeten we nog bijna twee maanden wachten voordat de Grauwe klauwieren arriveren in hun broedgebieden. Deze vogel overwintert in zuidelijk Afrika en keert als een van de laatste soorten terug. Uit Deens onderzoek met zenders blijkt dat ze nu al wel onderweg zijn naar het noorden. Komend jaar zal blijken of Nederlandse Grauwe klauwieren hetzelfde trekgedrag vertonen.

Uit recent Deens onderzoek blijkt dat Grauwe klauwieren niet simpelweg op-en-neervliegen tussen broed- en overwinteringsgebied. Eigenlijk vliegen ze continu rondjes tussen vier belangrijke ‘rustplaatsen’. Op deze plaatsen arriveren ze precies wanneer er een piek optreedt in het voedselaanbod. In hun Europese en Aziatische broedgebieden en overwinteringsgebieden in zuidelijk Afrika zijn deze voedselpieken het gevolg van oplopende voorjaarstemperaturen. In Centraal- en Oost-Afrika verblijven de klauwieren wekenlang tijdens de heen- en terugreis. Hier is de voedselpiek het gevolg van regenperiodes. Alle vier de ‘rustplaatsen’ worden gebruikt om op prooien te jagen en op gewicht te komen. In de broedgebieden wordt daarnaast ook voor nageslacht gezorgd.

Al vanaf halverwege de vorige eeuw is uit beschrijvingen bekend dat Grauwe klauwieren dit lusvormig trekpatroon volgen. Pas door de recente ontwikkeling van lichtgewicht zendertjes kunnen deze kleine vogels nauwkeurig gevolgd worden op hun jaarlijkse trektocht. Hieruit blijkt dat Grauwe klauwieren in het najaar in een breed front over Italië, Griekenland en West-Turkije naar het zuiden vliegen, om in het voorjaar in een zeer smalle baan over Saudi-Arabië en Turkije terug te keren. Algemeen wordt aangenomen dat deze lus wordt gevolgd vanwege de heersende windrichtingen in de verschillende seizoenen. Door zoveel mogelijk met de wind in de rug te vliegen sparen ze energie. Uit het Deense onderzoek blijkt dat het verloop in voedselaanbod op deze route ook een belangrijke rol zou kunnen spelen.  

Komend jaar zullen door medewerkers van Stichting Bargerveen twintig Nederlandse Grauwe klauwieren met een lichtgewicht zender worden uitgerust. In samenwerking met de Deense onderzoekers wordt gekeken of ze er dezelfde trekgewoontes op na houden als hun Scandinavische soortgenoten. Deze kennis is van belang om mogelijke problemen op te sporen die ‘onze’ Grauwe klauwieren buiten hun broedgebieden tegenkomen. Om het onderzoek nóg interessanter te maken, zijn er ook plannen om Spaanse klauwieren van zenders te voorzien. Ook die trekken waarschijnlijk over Zuidoost-Europa en het Arabisch schiereiland heen en terug naar Afrika, en niet over Gibraltar.

Het zenderonderzoek vindt niet voor niets plaats in 2012. Dit jaar is door Vogelbescherming Nederland en SOVON Vogelonderzoek Nederland uitgeroepen tot het ‘Jaar van de klauwieren’. Samen met Stichting Bargerveen, die al twintig jaar onderzoek doet aan de Grauwe klauwier, proberen ze de kennis over deze soort en over de Klapekster te vergroten om deze zeldzame vogelsoorten beter te kunnen beschermen.

Tekst: Marijn Nijssen, Stichting Bargerveen
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga; Peter Eekelder