Zeventig jaar winterakoniet
De NatuurkalenderBericht uitgegeven door De Natuurkalender op vrijdag 12 februari 2010
De winterakoniet is een van de eerste planten die aan het eind van de winter of het begin van de lente tevoorschijn komt. Momenteel komen de gele knopjes boven de grond. Op sommige plekken zijn ook al volledig bloeiende exemplaren gezien; voor de meeste plantjes is dit nog net iets te vroeg.
De winterakoniet (Eránthis hyemális) is een klein, donkergroen plantje dat meestal onopvallend onder de bomen groeit. In de tweede helft van de winter, als de bomen nog lang geen blaadjes hebben, komen de gele boterbloemachtige bloemetjes tevoorschijn. In het bloemetje zitten honingbakjes. Vroege bijen maken dankbaar gebruik van deze ‘winternectar’.
Afhankelijk van het weer bloeien winterakonieten meestal in februari of maart. In zachte winters of zeer koude lentes kunnen de eersten echter al in januari, of pas in april verschijnen. De Natuurkalender beschikt over een indrukwekkende waarnemingsreeks van Dhr. Braaksma. Van 1936 tot 1992 noteerde hij de bloeidatum van 267 plantensoorten, waaronder de winterakoniet, in zijn eigen tuin in Amsterdam en later Assen. In totaal deed hij 7,777 observaties.
De onderstaande grafiek geeft Braaksma’s jaarlijkse eerste bloeiwaarneming van de winterakoniet weer. Dhr. Braaksma zag zijn vroegste winterakoniet op de 20e (20 januari 1976) en zijn laatste op de 95e (5 april 1954) dag van het jaar. Gemiddeld over de hele periode bloeide de winterakoniet in zijn tuin op dag 54 (23 februari). Helaas weten we niet wanneer de winterakonieten dit jaar in de voormalige tuin van Dhr. Braakma zullen gaan bloeien, of dat ze al in bloei staan. Gezien de huidige weersomstandigheden is het waarschijnlijk dat 2010 niet veel van het gemiddelde van Braaksma’s reeks zal afwijken.
Eerste bloeiwaarnemingen van de winterakoniet door Dhr. Braaksma tussen 1938 en 1992. Bron: De Natuurkalender.
Het werk van Dhr. Braaksma heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het onderzoek naar het effect van klimaatverandering op de bloei van planten in Nederland. Mede dankzij zijn waarnemingen weten we dat er van eind 19e eeuw tot het begin van de jaren 1990 geen significantie veranderingen optraden in het bloeitijdstip van planten. Na die tijd hebben veel soorten, waaronder de winterakoniet, hun bloeitijdstip vervroegd.
Tekst: Sara Mulder, De Natuurkalender
Foto's: Gaucho, GNU-licentie voor vrije documentatie