Zachte herfst zorgt voor veel activiteit in de natuur

Bericht uitgegeven door Natuurbericht [land] op [publicatiedatum]

Door het zachte weer deze herfst tot nu toe zijn er nu nog veel dieren en planten te zien die normaalgesproken al in winterrust zijn. De afgelopen vijf dagen werden er nog maarliefst 18 soorten dagvlinders gezien en tijdens de regen van afgelopen dinsdag doken er op verschillende plaatsen gewone padden en salamanders op. Bladverkleuring en bladval zijn laat op gang gekomen. In oktober vlogen erg veel trekkende roofvogels over ons land: door het gunstige weer konden zij grote afstanden afleggen. De paddenstoelen hebben het echter moeilijk. Ze beleefden al een moeilijke start door het droge voorjaar en ook nu belemmert onder andere de droogte hun groei.

Amfibieën blijven actief zolang het zacht is; reptielen gaan gewoon in winterslaap
Met deze hoge temperaturen zijn er nog veel amfibieën actief. Met name afgelopen dinsdagavond, toen het regende bij een temperatuur van 14 graden, werden er veel gewone padden en salamanders gezien. Normaalgesproken zijn de nachten nu al veel kouder en komen deze dieren niet meer tevoorschijn. De kamsalamander houdt het meestal het langst vol: deze soort blijft rondlopen zolang er geen nachtvorst is.
De reptielen houden het nu ondanks het zachte weer voor gezien, terwijl ze bij vergelijkbare temperaturen in het voorjaar massaal tevoorschijn komen. Nu hebben de meesten genoeg gegeten en hebben ze geen behoefte meer hun winterslaapplek te verlaten.

Uitzonderlijk veel dagvlinders nog actief
De afgelopen vijf dagen zijn er nog 18 soorten dagvlinders gezien. In totaal werden er meer dan 350 waarnemingen doorgegeven aan De Vlinderstichting. In dezelfde periode vorig jaar waren dat er iets meer dan 50 verdeeld over tien soorten. Dat er nu nog vlinders vliegen is vrij normaal. De vlinderoverwinteraars dagpauwoog, kleine vos, citroenvlinder en gehakkelde aurelia kruipen weg als het koud begint te worden, maar tot het zo ver is zijn ze te vinden op nectarbronnen of op ander voedsel. De andere vlinders die we nu zien zijn de ‘allerlaatsten’ van de nazomergeneraties. Deze kunnen we nog te zien krijgen totdat de eerste forse nachtvorst optreedt. Het gaat hier ondermeer om klein geaderd witje, klein en groot koolwitje, kleine vuurvlinder, icarusblauwtje, boomblauwtje, kleine parelmoervlinder en argusvlinder.
Op de meeste soorten zal het zachte weer niet zoveel invloed hebben. De nu nog aanwezige vlinders vliegen nog door tot ze versleten zijn of de nachtvorst op komt zetten. De meesten van hun soortgenoten zijn gewoon als pop aan hun winterrust begonnen en komen volgend voorjaar als nieuwe generatie weer tevoorschijn. Voor de vlinderoverwinteraars kunnen de huidige temperaturen wel zeer negatief zijn, omdat ze bij dit zachte weer actief blijven, hun winterslaap uitstellen en uiteindelijk veel meer versleten zullen gaan overwinteren. Voor deze vlinders is het het beste als het in november koud wordt en het zo blijft tot in maart zoals de afgelopen twee winters het geval was.

Roofvogels profiteren van zonnige dagen met veel thermiek
Vogels trekken zich meestal minder aan van het weer dan veel andere soortgroepen omdat ze veel mobieler zijn. Opvallend waren echter de grote aantallen roofvogels die afgelopen maand over Nederland vlogen. Veel buizerds en andere soorten profiteerden van de vele zonnige dagen met veel thermiek waarop ze met de wind in de rug enorme afstanden konden afleggen op weg naar hun overwinteringsgebieden. In oktober werden er ook recordaantallen trekkende ruigpootbuizerds gezien in ons land, met name aan de kust en op de Waddeneilanden. De oorzaak van de topaantallen is een combinatie van een goed broedseizoen en een zuidoostelijke stroming van de wind, waardoor de roofvogels naar Nederland werden gedreven.

Geen goed jaar voor de paddenstoelen
Paddenstoelenkenners denken dat dit jaar als een matig paddenstoelenjaar de boeken in zal gaan. Tijdens het droge voorjaar zijn er veel mycelia beschadigd en het kost heel veel tijd om die te herstellen. Tijdens de natte juli beleefde de paddenstoelenstand nog een opleving en nu kabbelt het een beetje verder. Momenteel is het onder andere in het oosten van Nederland vrij droog wat ook niet goed is voor de paddenstoelen. Op plekken waar het laatste paar weken een aantal nachten vroor, bijvoorbeeld op de Veluwe, ontwikkelen vruchtlichamen zich langzamer. Dit in combinatie met de droogte maakt het niet gunstiger voor de paddenstoelen. Het mogelijk positieve effect van de regen van afgelopen dinsdag is pas volgende week de zien.

Planten
De zeer warme september en zachte oktobermaand zorgen ervoor dat de bladverkleuring en bladval laat op gang zijn gekomen. We schatten dat de herfstprocessen in de natuur ruim een week later plaatsvinden dan normaal. De extreme droogte in het voorjaar en de zeer natte zomer hebben wel een relatief grote (lokale) variatie in bladverkleuring en bladval veroorzaakt.
De hoge temperaturen van de afgelopen weken zorgen ervoor dat diverse plantensoorten weer een groei-impuls krijgen en in bloei komen ver buiten hun normale bloeiperiode. Dit hebben we in de afgelopen jaren met een warme tot zeer warme herfst vaker gezien. Een goed voorbeeld is fluitenkruid. Fluitenkruid komt normaal gesproken in april in bloei en bloeit dan tot in juni. Op diverse plaatsen staat fluitenkruid echter weer uitbundig te bloeien en ontwikkelen de planten zich sterk. Ook gele lis staat op diverse plaatsen weer in volle bloei terwijl de normale bloeiperiode van mei tot en met juli loopt. 

Tekst: Raymond Creemers, RAVON; Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland; Kars Veling, De Vlinderstichting; Harvey van Diek, SOVON Vogelonderzoek Nederland; Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging; Sara Mulder, Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wout van der Slikke, Floron.
Foto's: Arnold van Rijsewijk, RAVON; Kars Veling, De Vlinderstichting; Mark Zekhuis, Saxifraga; Menno Boomsluiter, Nederlandse Mycologische Vereniging; Arnold van Vliet, De Natuurkalender