Deze Haring bakt niet Bas

Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]

Controversiële ideeën wekken aandacht. Zo gaf de media recent ruime aandacht aan Nederlands ‘volksfilosoof’ Bas Haring die onder andere stelt dat de aarde met de helft van de soorten ook wel zal verder kunnen. Filosofie vervult een belangrijke functie in onze maatschappij. Door onbevangen na te denken kan ook de maatschappij evolueren.

Bas Haring maakt echter bijzonder simplistische aannames waarbij hij de bestaande wetenschappelijke kennis naast zich neerlegt. Zo stelt hij dat de natuur met 50% van de soorten verder kan, maar dat het wel de juiste 50% moet zijn. En dat die 50% zijn eigen aanvoelen is, zonder enige wetenschappelijke onderbouwing. Jammer genoeg kan niemand ervoor zorgen dat ‘de juiste soorten’ uitsterven en de andere niet. Zelfs als we dat technisch zouden kunnen, is ondanks alle onderzoek nog maar een fractie van alle verbanden in de natuur bekend, en is er dus ruim onvoldoende kennis om te kunnen inschatten welke soorten wel en niet behouden zouden moeten blijven voor het goed functioneren van ecosystemen. In zulke gevallen is het hanteren van het voorzorgprincipe algemeen aanvaard. De enige manier om zeker te zijn dat ecosystemen goed blijven functioneren, is dus een brede bescherming van soorten en biotopen.

Mogen we de Reuzenpanda laten uitsterven als blijkt dat hij niet genoeg nut heeft voor de mens? (foto: Wikipedia)

Ook natuurbeschermers beseffen maar al te goed dat het niet realistisch is om élke soort op aarde te behouden. Soorten komen en gaan, dat is een natuurlijk fenomeen doorheen de evolutie. Alleen is onder invloed van de mens een versnelde extinctiegolf ontstaan die 100 tot 1000 keer groter is dan de natuurlijke situatie. De Europese Commissie stelde recent nog vast dat tot 44% van sommige soortgroepen bedreigd zijn, en meer en meer ecosystemen onherstelbaar verarmd raken. Door een daling van de wilde bijenstand die zelf een gevolg is van de afname van wilde planten wordt nu reeds een afname van de bestuiving vastgesteld. Op dit moment de impact van een massale extinctie minimaliseren, is daarom bijzonder gevaarlijk en ook onverstandig. De natuur is een leverancier van een massa diensten, waar we van afhankelijk zijn om onze welvaart te kunnen behouden. Bovendien doet ze dat zeer goedkoop: de jaarlijkse kost voor het uitbouwen van een soort 'ideaal wereldwijd netwerk van natuurgebieden' bedraagt alles inbegrepen 45 miljard dollar (TEEB). Een peulschil in vergelijking met het Bruto Globaal Product van 18.000 miljard dollar per jaar.

Haring zegt dat hij van individuele dieren houdt, niet van soorten. Als emotioneel wezen is dit een begrijpelijke reflex. Maar ook is dit hoogst irrationeel. Een individu bestaat niet zonder een soort. Een exemplaar is in de natuur van weinig betekenis, evolutie draait om grote getallen. Maar de auteur denkt niet in functie van ecosystemen. Sommige filosofische scholen denken volledig vanuit de mens. Bas Haring doet zelfs dat niet, hij denkt vanuit zijn eigen ik. Als híj iets mooi vindt, heeft het waarde, als híj het verschil niet ziet tussen primair en secundair regenwoud, bestaat het niet ...

Haring meent dat ‘de mens deze wereld heeft gemaakt’. Maar hij vergeet dan even dat de aarde al miljarden jaren leven bevatte, vooraleer de eerste mensachtige ontstond. De atmosfeer die ons beschermt tegen schadelijke UV straling, en de zuurstofrijke lucht die wij dagelijks inademen, kwam overigens tot stand door vele miljoenen jaren van evolutie van plantensystemen. Ook al bekijk je begrippen als waarde en nut zuiver vanuit de mens, je kan de mens niet los zien van de rest van het leven. Ook wij mensen zijn zoogdieren die niet zouden bestaan zonder miljoenen jaren evolutie en natuurlijke selectie. Hoewel de mens onmiskenbaar een invloed heeft op deze wereld, getuigt het van een grote hoogmoed om het finale oordeel te willen vellen over andere soorten.

Het leven op aarde is een uiterst complex web van interacties en soorten. Als mens zijn we de enige soort op aarde die over de mogelijkheid beschikt om een groot deel van de andere soorten uit te roeien. Bovendien zijn we ons daar ook als enige soort van bewust. Dat geeft ons mensen én individuen een uitermate hoge verantwoordelijkheid, want elk van ons kan hier in zijn dagelijkse gedrag rekening mee houden. Mensen simplistische argumenten aanreiken om deze verantwoordelijkheid van zich af te schuiven, is niet alleen dom, het is ook heel gevaarlijk.

Wouter Vanreusel – Celhoofd Netwerken en natuurdata Natuurpunt
Annelore Nys – Beleidsmedewerker Natuurpunt
Wim van Gils – Diensthoofd Beleid Natuurpunt
Marc Herremans – Diensthoofd Studie Natuurpunt
Koen Van Keer – Bestuurder Natuurpunt Studie