Onverwachte schade aan sportvelden en weilanden

Bericht uitgegeven door Biocontrole Onderzoek en Advies, Insectconsultancy en De Natuurkalender op [publicatiedatum]

Door de combinatie van het zeer droge en warme voorjaar met de koele en zeer natte zomer zien we een bijzondere ontwikkeling van rozekevers, meikevers, snuitkevers en langpootmuggen. Een deel van de engerlingen, de larven van de rozekevers en meikevers, is de afgelopen week pas uit het ei gekomen. Als gevolg hiervan komen nu veel beheerders van sportvelden voor onaangename verrassingen te staan omdat weer schade optreedt, waar men niet op gerekend had. Voor het eerst treedt er ook schade op door larven van snuitkevers. Ook de emelten, de larven van de langpootmug, hebben een fantastisch jaar achter de rug.

Normaal gesproken zouden engerlingen van de rozekever (Phylloperta horticola) zich in augustus in het tweede en derde larvale stadium bevinden. Eind augustus zijn er door Henk Vlug, entomoloog en graslandspecialist, in diverse sportvelden engerlingen van de rozekever aangetroffen die nog maar net in het tweede larvale stadium zijn gekomen. In diverse monsters van engerlingen die voor determinatie zijn aangeboden zaten vorige week zelfs nog exemplaren in het eerste larvale stadium. Dit strookt niet met de waargenomen vluchten van de volwassen kevers. De eerste massale vluchten werden op 5 mei waargenomen met behulp van speciale monitoringvallen. Daarna zijn er tot eind mei nog wat vluchten geweest. Uitgaande van de eerste vluchten trad zoals verwacht de eerste schade van engerlingen aan gazons en sportvelden rond half juli op. Voor andere sectoren zoals de fruit- en sierteelt ontstond iets later schade omdat de larven daar dieper in de grond zitten dan onder een grasveld dat sneller opwarmt.

De enige verklaring voor het feit dat we nu nog engerlingen in het eerste stadium aantreffen is dat er ergens eind juni nog een vlucht is geweest is die onopgemerkt is geweest. Zoals we weten zijn april en mei zeer warm en extreem droog geweest. Als er eitjes worden afgezet op plekken waar niet beregend wordt, dan zullen ze uitdrogen. Het lijkt dat de rozekever de situatie goed heeft aangevoeld door de vluchten uit te stellen of door langer te leven totdat de situatie gunstig genoeg was voor de ontwikkeling van de eitjes.

Onaangename verrassing
Als gevolg hiervan komen veel beheerders van sportvelden nu voor onaangename verrassingen te staan, omdat weer schade optreedt waar men niet op gerekend had. Sportvelden die eind juli en begin augustus nematoden tegen engerlingen toepasten waren er op tijd bij voor de engerlingen die uit de eitjes kwamen die na de eerste massale vluchten zijn afgezet. Nematoden blijven zich lang reproduceren zolang er voldoende engerlingen te vinden zijn in hun directe omgeving.

We verwachten echter dat veel nematoden wegens gebrek aan gastheren vanzelf zijn verdwenen. Vervolgens kwamen er weer nieuwe eitjes uit, veel later dan anders, die vermoedelijk afgezet zijn rond eind juni en die nu voor nieuwe en onverwachte schade zorgen. Er worden dichtheden gevonden van 400 tot 500 engerlingen per vierkante meter. Vogels waaronder kraaien, dassen en wilde zwijnen zijn verzot op deze eiwitrijke hap en beschadigen graslanden en sportvelden. Omdat de grasmat los komt te liggen kan dit tot ernstige blessures bij sporters leiden.

Nog volwassen meikevers
Ook de ontwikkeling van de meikever (Melolontha melolontha) is bijzonder te noemen dit jaar. Eind maart werden al een paar exemplaren aangetroffen terwijl ze normaal gesproken vanaf eind april tot hoogstens begin juni vliegen. Daarna is het voorbij. Tot onze verbazing zijn er echter de afgelopen week op diverse plekken in Nederland enkele volwassen meikevers aangetroffen. De eerste pas geboren engerlingen van de meikevers werden dit jaar al in juli aangetroffen terwijl dat normaal gesproken pas in augustus te verwachten is. Op andere locaties treffen wij echter nu nog jonge meikever-engerlingen aan die pas geboren zijn. Dit geeft aan dat de biologie van de meikever in de war is geschopt door de relatief koude en zeer natte omstandigheden deze zomer.

Aangezien ook meikever-engerlingen zeer in trek zijn bij kraaien, dassen en wilde zwijnen kan ook hier schade ontstaan aan sportvelden en gazonnen als ze op zoek gaan naar engerlingen. Door de grote spreiding in de ontwikkeling zal de periode waarin schade op kan treden langer duren dan normaal. Zeker als we te maken krijgen met een warme nazomer. We verwachten namelijk dat door de aanhoudende koude en natte zomer de engerlingen een inhaalslag gaan maken en dat er nog meer onverwachte schade zal optreden.

Het kan nog gekker
Voor het eerst treedt er schade op aan weilanden en sportvelden die veroorzaakt wordt door snuitkeverlarven. Snuitkeverlarven worden vaak in weilanden en sportvelden waargenomen maar het leidt nooit tot significante schade. De schade die nu wordt waargenomen is vergelijkbaar met de schade die door engerlingen wordt veroorzaakt. Op dit moment onderzoeken we nog om welke soort snuitkever het gaat.

Emelten
Emelten, de larven van langpootmuggen (Tipulidae), hebben een fantastisch jaar achter de rug. In de vluchtperiode van de eerste generatie van de koollangpootmug (Tipula oleracea) was het warm en droog. De daarop volgende natte en koude periode was ideaal voor de ontwikkeling van de emelten. Het gehele seizoen hebben wij melding gehad van emeltenschade. Ook in sierplanten was het raak, zowel potplanten als planten die geteeld werden op de volle grond. De langpootmuggen hebben verder twee topwinters achter elkaar gehad en als de ontwikkeling zich nu doorzet dan zal de populatie van emelten zich nog verder uitbreiden. De eerste vluchten van de langpootmuggen zijn nu al begonnen. De weersomstandigheden zijn ideaal voor de eitjes en de jonge emelten.

Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies, Henk Vlug, Insectconsultancy en Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Silvia Hellingman en Bart Boot - Molagrocom