Eindelijk gentiaantjes
FLORONBericht uitgegeven door FLORON op maandag 6 september 2010
Ze zijn laat dit jaar, de gentiaantjes in de duinvalleien van Noord- en Zuid-Holland. We hebben het over de Slanke gentiaan en de Veldgentiaan. In normale zomers bloeien deze zeldzame soorten half augustus uitbundig. In 2010 komen ze pas eind augustus traag op gang. Geen paniek.
De Slanke gentiaan (Gentianella amarella) en de Veldgentiaan (Gentianella campestris) zijn beide eenjarige soorten, drie tot dertig centimeter groot, met lila-paarse bloemen die binnen enkele weken hun levenscyclus van kieming tot zaad kunnen voltooien. Het zaad blijft jarenlang kiemkrachtig. Als het voldoende geregend heeft kunnen ze tot half september ontkiemen en dan met slechts 1 bloem vóór de herfst enkele zaden produceren. Ze hebben het dan weer een jaartje gered.
De jaren 2009 en 2010 hadden zeer droge zomers. Met normale zomerse neerslag zijn beide gentiaantjes begin juli al te vinden en staan ze half augustus volop in bloei. Dit jaar arriveerden in de duinen pas begin augustus de eerste regenbuien. Half augustus vond ik op de bekende plekken bij Egmond nog geen gentiaantjes. Een week later had ik daar, samen met anderen, wel succes. Tot nu bloeien ze minder uitbundig dan in een goed jaar zoals 2007, toen soms duizenden gentiaantjes de begroeiing paars kleurden.
De Veldgentiaan lijkt meer afhankelijk van regen dan de Slanke gentiaan die vochtiger groeiplaatsen opzoekt. In kalkrijke duinvalleien waar beide soorten naast elkaar voorkomen staat de Slanke gentiaan in het midden van de vallei en zoekt de Veldgentiaan de randen op. De Veldgentiaan lijkt te profiteren van kalkrijke kwel op zijn drogere standplaats. Beide soorten staan in prachtige vegetaties met Geelhartje, Parnassia, Moeraswespenorchis, Knopbies, zegge-soorten en soms juweeltjes als Bitterling, Bonte paardenstaart en Verfbrem.
De zeldzame Slanke gentiaan komt voor van de Zuid-Hollandse eilanden tot Schiermonnikoog, met hoofdverspreiding in Noord- en Zuid-Kennemerland (Noord-Holland). De zeer zeldzame Veldgentiaan is nu alleen bekend van duinvalleien in Noord- en Zuid-Kennemerland en op Goeree. In Zuid-Limburg is de Veldgentiaan vrijwel verdwenen.
Tekst en foto’s: Thea Spruijt, FLORON
N.B. Kijkplekken voor gentianen staan in de Plantenkijkgids van Ton Denters.
Wie makkelijk naar de Slanke gentiaan wil gaan, bezoekt het plasje in de tuin achter bezoekerscentrum De Hoep in Castricum. Ook hier geldt: fotograferen mag, planten beschadigen niet. En denk daarbij ook aan de omringende planten.