Wespenseizoen aangebroken; harde wind funest voor wespen

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender op [publicatiedatum]

Het wespenseizoen staat voor de deur. Het aantal wespennesten in Nederland ligt gemiddeld twintig procent hoger dan vorig jaar en elf procent lager dan het wespenjaar 2009. Het is nog onduidelijk hoe groot de overlast dit jaar zal zijn. De storm van dinsdag 28 juni heeft namelijk tot grote sterfte onder de werksters geleid waardoor de groei van de nesten belemmerd is. Rond deze tijd raken wespennesten volgroeid en gaan de werksters op zoek naar zoetigheid. De mate van overlast die op gaat treden zal naast het aantal wespen sterk bepaald worden door het weer in de komende weken.

Op 18 april constateerden we dat de omstandigheden voor wespenkoninginnen dit voorjaar uitermate gunstig waren vanwege de uitzonderlijk warme, zeer droge en zeer zonnige april. We schreven dat de kans groot was dat er dit jaar relatief veel wespennesten tot ontwikkeling zouden komen mits de omstandigheden goed bleven. Inmiddels concluderen we dat gemiddeld over Nederland het aantal wespennesten zo’n twintig procent hoger ligt dan in 2010. Vorig jaar was het een relatief slecht wespenjaar. De twintig procent is een schatting op basis van een rondgang langs diverse bestrijdingsdiensten. Ongedierte Bestrijders Schildwacht in Hoofddorp meldt dat bij hun tussen de twintig en dertig procent meer nesten gemeld worden dan vorig jaar. Gilbert Braster van Wilca Systems & Services in de noordelijke provincies treft ook meer aan dan vorig jaar maar constateert dat de toename in het westen van het land en in Brabant sterker is. Als mogelijke verklaring noemt hij de vorst die begin mei in het noorden van het land optrad. Plaatselijk vroor het toen acht tot negen graden. Roes Inspectie Service in de omgeving Tiel ziet geen toename in het aantal wespennesten. Betuon in de Betuwe constateert echter een toename van tien tot twintig procent en meldt dat een collega uit een niet nader bekende plaats een verdubbeling registreert. De situatie kan lokaal dus sterk verschillen.

Om een goed landelijk beeld te krijgen van de veranderingen in het aantal wespennesten over de jaren hebben we van alle 220 Boerenbond- en Welkoopwinkels uit heel Nederland de wekelijkse verkoopcijfers van bestrijdingsmiddelen die tegen wespennesten gebruikt worden, gekregen. Uit deze cijfers blijkt dat sinds 2006 alleen in 2009 in de eerste 28 weken van het jaar meer producten werden verkocht dan dit jaar. In het wespenjaar 2009 werd elf procent meer verkocht dan dit jaar. Ten opzichte van 2010 ligt de verkoop dit jaar 21 procent hoger. Dat sluit mooi aan bij de meldingen van de bestrijdingsdiensten.

In week 12 (21 maart) begon de verkoop van bestrijdingsmiddelen relatief sterk toe te nemen. Vanaf dat moment kwamen ook de eerste wespenmeldingen op www.natuurkalender.nl binnen. De eerste piek van de verkoop werd bereikt in week 16 (18 april). Sinds 2006 werd de piek niet eerder bereikt. Zodra de koninginnen wakker worden en aangesterkt zijn gaan ze actief op zoek naar een plek om een nest te bouwen. Zodra ze een plek gevonden hebben begint de bouw en worden ze minder gezien. De eerste weken zijn er nog geen werksters. De verkoop van bestrijdingsmiddelen valt elk jaar in die periode (eind april tot begin mei) sterk terug.

De ontwikkelingen in de verkoop bij Boerenbond en Welkoop volgt vervolgens die van het wespenjaar 2009. Dit jaar werd in week 26 een piek bereikt, terwijl de hoogste piek in 2009 een week later lag en toen ook 66 procent hoger was dan in dit jaar. We vermoeden dat de zware onweersbui met zeer zware windstoten op dinsdagavond 28 juni voor een sterke terugval in het aantal wespen heeft gezorgd. Deze conclusie baseren we mede op waarnemingen in Ede van het dagelijkse gemiddelde aantal wespen dat per minuut een nest invloog vanaf 25 juni (zie onderstaande figuur). Na 28 juni viel het aantal wespen dat per minuut het wespennest in vloog met ruim tachtig procent terug van 3,6 wespen per minuut naar 0,6 per minuut. Blijkbaar werden de werksters door de storm overvallen en konden ze het nest na de storm niet meer terug vinden.

Dat zware windstoten een sterk negatief effect kunnen hebben op wespen is ook in de verkoopcijfers van Boerenbond en Welkoop uit de voorgaande jaren te halen. Ook in 2008 en in 2010 vonden er tijdens daglicht zomerstormen plaats met zware windstoten van boven de 15 meter per seconde. Na die stormen trad er een sterke reductie op in de verkoop van wespenmiddelen. Overvloedige regenval alleen lijkt niet beperkend te zijn. Wespen zijn sterke insecten en kunnen de regen wel aan. Tijdens de langdurige en intensieve regenval op 13 en 14 juli liep het aantal vliegbewegingen wel sterk terug tot gemiddeld een wesp per tien minuten maar na de regen herstelde de vliegfrequentie zich binnen een dag weer.

Het aantal wespen dat per minuut het wespennest in Ede in vloog liep na de storm van 28 juni tot 5 juli geleidelijk aan weer op waarna het aantal vliegbewegingen geleidelijk weer afnam. Dit is een teken dat het nest volgroeid is en dat de wespen vanaf nu in een voor ons vervelend stadium gaan komen. Op dinsdag 19 juli werd de eerste wesp van dit wespennest op zoetigheid gezien.

De sterke terugval na de storm betekent dat er veel minder voedsel (insecten) aangevoerd kan worden om de larven in het nest te voeren. Dit moet consequenties hebben voor het aantal larven dat zich tot volwassen werkster kan ontwikkelen. Het is echter onduidelijk hoe groot het effect zal zijn. Het is wel waarschijnlijk dat de wespenoverlast door de storm minder zal zijn dan in het wespenjaar 2009.

De meeste bestrijdingsdiensten geven aan dat de wespenoverlast momenteel nog beperkt is. De komende week zullen op steeds meer plaatsen de nesten volgroeid raken en de wespen vervelend voor ons worden. De precieze mate van overlast zal echter ook afhangen van het weer van de komende weken. Bij veel regenachtig weer zal de overlast lager zijn aangezien de wespen dan minder actief zijn en mensen minder buiten zijn. Net als dit jaar liep in 2008 de verkoop van wespenmiddelen rond half juli terug om in week 30 en 31 (eind juli) weer flink te stijgen. De maximumtemperatuur liep aan het einde van juli 2008 op tot ruim boven de 25 graden Celsius waardoor mensen weer met zoetigheid buiten zaten en waar de wespen dankbaar gebruik van maakten. De tijd zal leren of dit ook dit jaar zal gebeuren.

U kunt bijdragen aan dit onderzoek van Wageningen University door op www.natuurkalender.nl te melden wanneer en waar u uw eerste wesp op zoetigheid hebt waargenomen.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto's: Arnold van Vliet