Ardea purpurea. Purperreiger

In de Lopikerwaard kan de zeldzame purperreiger weer jaren veilig broeden

Provincie Utrecht
6-NOV-2024 - De vader van Sjors Verhoef was tegelzetter én hobbyboer met een stukje privé-natuur in de Lopikerwaard. Tot ieders verbazing streken er zes jaar geleden purperreigers neer, terwijl het gebied zich daar eigenlijk niet voor leende. Met subsidie van provincie Utrecht werd het gebied daarom grondig aangepakt. Nu is het een veilig broedgebied voor de kolonie purperreigers die er jaarlijks terugkeert.

Vader Verhoef is inmiddels 75 jaar. Hij is slecht ter been en heeft zijn zaken deels overdragen aan zijn zoon, die daarom nu het woord doet. "Mijn vader had altijd een groot hart voor de natuur en het buitenleven", vertelt Sjors. "In de jaren zeventig kocht hij een stuk grond van 2,4 hectare in buurtschap Blokland in de Lopikerwaard om een huis op te laten bouwen. Hij hield er als hobbyboer schapen, koeien en varkens. Het was zijn lust en zijn leven."

Sjors Verhoef bij de broedlocatie met een eendenmand die zijn vader gevlochten heeft

Ruilverkaveling

Eind jaren tachtig krijgt vader Verhoef een verzoek voor ruilverkaveling. Verkoop van een deel van de grond zou hem flink wat geld opleveren. Maar Verhoef kiest voor ruil en krijgt een ander weiland van 1,1 hectare in de Lopikerwaard. Pal naast een stiltegebied met twee eendenkooien. Met hulp van Landschapsbeheer – nu Landschap Erfgoed Utrecht – ontstaat hier in 1991 een prachtig stukje privé-natuur. Verscholen achter een bomenrij, met een grote vijver, riet, moeras, knotwilgen en ook wat schapen. "Elke vrije minuut was mijn vader hier te vinden", herinnert Sjors zich. "Thermoskan en boterhammen mee, en dan aan de slag met maaien of knotten. Of gewoon zitten en genieten. Mijn zusje en ik kwamen er ook vaak. De vijver was diep genoeg om in te zwemmen. Er stond zelfs een steigertje om vanaf te duiken. Ook zaten er vissen die we soms vingen. Van de geknotte wilgentenen vlocht mijn vader eendenmanden.”

"Langzamerhand ontstond weer een geïsoleerd eiland met riet waar gebroed kan worden"

Broeden in het riet

Inmiddels is er dertig jaar verstreken. Het stuk land is wel onderhouden, maar niet intensief beheerd. Daardoor groeide het bos en raakte de overgebleven waterplas grotendeels overwoekerd. Dat lokale vogelaars er in 2018 opeens purperreigers waarnemen, is dan ook bijzonder. Sjors: "Blauwe reigers broeden in bomen, purperreigers in riet en moeras. Maar dat riet moet wel omgeven zijn door veel water. Als bescherming, zodat roofdieren zoals vossen niet in de buurt kunnen komen. Op ons land was nauwelijks nog water, wel riet. Voor de purperreigers was dit blijkbaar geen probleem. We zagen ze in het voorjaar na hun verblijf in Afrika gewoon weer terugkomen."

Opeens streken er purperreigers neer, terwijl het gebied er helemaal niet geschikt voor was

Zeldzame diersoort

Dat de purperreiger zich in de Lopikerwaard liet zien, was inderdaad goed nieuws. De purperreiger is namelijk een stuk zeldzamer dan de bekende blauwe reiger. Tot 2016 stond hij daarom op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten en is hij benoemd tot icoonsoort binnen de provincie Utrecht. In het westen van ons land zijn een paar grote kolonies, zoals in de Zouweboezem en de Kinderwijk. De purperreigers in de Lopikerwaard komen daar waarschijnlijk vandaan.

Herstel van leefgebied

"Mijn vader en ik waren al langer in gesprek over wat we met de grond aan moesten", vervolgt Sjors. "We wisten alleen niet zo goed waar te beginnen. Door de purperreigers kwam dit in een stroomversnelling. In 2021 kwamen we in contact met Polderprof Klaas-Hemke van Meekeren. Hij informeerde onder andere bij de provincie Utrecht wat de mogelijkheden waren." "De medewerkers van de provincie waren enthousiast en dachten goed mee", vertelt Klaas-Hemke. "Er rolde een plan uit om de grond weer langdurig geschikt te maken als broedlocatie voor de purperreiger. We konden daarvoor gebruik maken van de Uitvoeringsverordening Subsidie Biodiversiteit: leefgebieden bedreigde soorten. Voor de aanvraag heb ik een plan opgesteld met een beschrijving van de werkzaamheden en de kosten. Ook werd ecologisch onderzoek gedaan naar aanwezige beschermde planten- en diersoorten. Hier moesten we bij de werkzaamheden rekening mee houden. De subsidie werd toegekend en we konden beginnen."

"Deze zomer telden we maar liefst zo’n 27 nesten"

Weer toegankelijk maken

De werkzaamheden startten in februari 2023 en duurden vanwege het natte voorjaar tot midden 2024. In sommige perioden, zoals in het broedseizoen, lagen de werkzaamheden stil. "Eerst is flink gemaaid en gekapt om het gebied toegankelijk te maken voor machines. Ook moest het waterpeil tijdelijk worden verlaagd voor de baggerboot", vertelt Klaas-Hemke. "Daarna is de grond afgegraven en uitgebaggerd en de afgegraven grond afgevoerd. Zo ontstond er langzamerhand weer een geïsoleerd eiland met riet waar gebroed kan worden. Verder werden waterzones afgegraven waar de purperreigers en andere vogels hun voedsel kunnen vinden."

Het gebied moest eerst worden afgegraven en uitgebaggerd om het weer geschikt te maken als broedlocatie

Verborgen natuurparel

Zowel Sjors als Klaas-Hemke zijn ontzettend trots op het eindresultaat van ‘hun’ verborgen natuurparel. "Af en toe neem ik mijn vader met de auto mee hier naartoe", vertelt Sjors. "Deze zomer telden we maar liefst zo’n 27 nesten van purperreigers! Het is fantastisch dat hier de komende jaren nog veel meer paartjes veilig kunnen broeden."

Meer informatie

Tekst: Provincie Utrecht
Foto's: Henk Baptist, Saxifraga; Provincie Utrecht

  

  

Laatste berichten

Zie ook