Grutto met jongen

Investeren in grond voor vogels

Vogelbescherming Nederland
5-NOV-2024 - Het aantal weidevogels als grutto en kievit gaat met een angstaanjagend tempo achteruit – het aantal broedparen grutto’s is met ruim 60% gekelderd – en de kemphaan als broedvogel is vrijwel verdwenen. Decennialang zijn vele duizenden hectaren optimaal bloem- en kruidenrijk grasland omgezet in monotoon eiwitrijk raaigras en maisakkers, om de opbrengst van het land te verhogen.

Overheidsbeleid is al jaren onvoldoende. Toch gloort er hoop. Steeds meer burgers nemen het heft in eigen handen, zoals via het Rijke Weide Vogelfonds. Betrokken weidevogelboeren zetten zich in door te voorzien in kruidenrijk grasland, waarbij burgers helpen met een investering. Recent nog bij het Friese Oudega, waar tien hectare grond behouden wordt voor de weidevogels.

"Er zijn nog veel meer boeren die zich willen inzetten voor de weidevogels, maar daarbij hulp nodig hebben. Landbouwgrond is kostbaar, en maatschappelijke grondfondsen als het Rijke Weide Vogelfonds zijn dringend op zoek naar financiers opdat er niet nóg meer weidevogelland verloren gaat", aldus Kees de Pater, voorzitter van het fonds.

Grassen, bloemen en kruiden

Kruidenrijk grasland behouden en herstellen is de beste manier om weidevogels te helpen. Het Rijke Weide Vogelfonds helpt weidevogelboeren – boeren die zich inspannen voor weidevogels – hierbij. Boven alles is behoud en uitbreiding van dat kruidenrijke grasland nodig, met brede sloten en greppels die in de lente vol water staan. Waar niet slechts één soort eiwitrijk turbogras groeit, maar ook andere grassen, bloemen en kruiden. Waar het barst van de insecten, die het voedsel vormen voor de kuikens. Met zulk grasland zijn niet alleen de weidevogels geholpen maar ook insecten die onder druk staan, zoals de argusvlinder en de bij.

Boeren met de natuur

De grond in de buurt van het Friese Oudega die nu door het Rijke Weide Vogelfonds is gekocht, wordt gepacht door Sicco en Anneke Hylkema, biologisch melkveehouders. Zij hebben een passie voor weidevogels en voor boeren mét de natuur. De verpachter wilde de tien hectare grasland verkopen, maar Hylkema en zijn vrouw hadden niet de middelen om het land zelf te kopen. Met een lening van de bank zouden de lasten te hoog worden om de percelen extensief te beheren, zoals nodig is voor goed weidevogelbeheer. Weer een stukje ‘rijke weide’ dreigde verloren te gaan. Hylkema: “We wilden dit stuk land hoe dan ook behouden voor de weidevogels. Het past ook heel goed in onze manier van boeren met de natuur. We zorgen voor natte greppels in het land en bemesten met compost en ruige stalmest. Er ligt een prachtige plasdras die als een magneet op de vogels werkt. In het voorjaar wordt het een bloemen- en kruidenzee. Als je dan door het land loopt en er zitten overal grutto’s en tureluurs en boven je zingen de veldleeuweriken, dan weet je waarvoor je het allemaal doet.”

Kievit met jong

Nieuwe aankoop

De eerste aankoop in Zuidwest-Friesland deed het Rijke Weide Vogelfonds al in 2019, met 27 hectare in de Grutte Polder bij het dorpje Gaastmeer. Die percelen zijn inmiddels optimaal ingericht voor de vogels. In 2023 volgde ruim 33 hectare in een nabijgelegen polder en in 2024 de 10 hectare bij Oudega. Momenteel werkt het fonds aan een nieuwe aankoop van nog eens 22 hectare in dit fantastische weidevogelgebied. Zo kan het steeds meer grasland in Zuidwest-Friesland en elders in Nederland beschikbaar maken om weidevogelvriendelijk te kunnen boeren en het land veilig te stellen voor de weidevogels.

Ineffectief

Met agrarische beheersubsidies ondersteunt de overheid boeren om kruidenrijke graslanden in stand te houden of te herstellen. Dat is waardevol en noodzakelijk. Maar zoals bleek uit een doorrekening van de Algemene Rekenkamer in 2021, gaat een zeer groot deel van het geld naar ineffectieve maatregelen. Ook is de oppervlakte grasland met effectief beheer voor weidevogels te klein. Bovendien is de bijdrage die wel effectief is en zorgt voor die kruidenrijke graslanden niet toereikend: het bedrag compenseert de inkomstenderving van de boer slechts voor een deel. Dat geeft het risico dat boeren ermee stoppen, of dat een opvolger er niet mee doorgaat. Dit wordt nog eens versterkt doordat deze subsidies telkens voor slechts zes jaar worden verstrekt. Die periode is te kort voor een boer om op te bouwen.

Niet wachten op de overheid

Organisaties – waaronder Vogelbescherming – die samenwerken in het Aanvalsplan Grutto, pleiten dan ook voor langjarige subsidieovereenkomsten van 18 jaar én voor het langjarig veiligstellen van grond voor weidevogels door herwaardering. Grondeigenaren krijgen dan een deel van de waarde van de grond vergoed op voorwaarde dat ze zich aan afspraken voor weidevogelbeheer houden. Het Rijke Weide Vogelfonds en andere maatschappelijke grondfondsen wachten niet op de overheid, maar stellen nu grond voor weidevogels veilig.

Kemphaan

Geluksvogels

Dankzij betrokken particulieren hadden de Hylkema’s en ‘hun’ weidevogels geluk.

Zolang concrete steun op lange termijn vanuit de overheid uitblijft, zijn het de betrokken investeerders en weidevogelboeren die, naast de jarenlange inzet van Vogelbescherming, alles op alles zetten om het tij te keren.

Meer informatie

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jelle de Jong (leadfoto: grutto met jongen); Edwin ter Hennepe